Læknablaðið - 15.04.2001, Qupperneq 40

FRÆÐIGREINAR / ÞING SKURÐLÆKNA, SVÆFINGA- OG GJÖRGÆSLULÆKNA
fer öldruðum fjölgandi. Meðalaldur sjúklinga og lifun eftir aðgerð
eru mjög svipuð og í erlendum rannsóknum. Pó er lifun ívið betri.
Fjöldi enduraðgerða kemur ekki á óvart en velta má því fyrir sér
hvort ekki sé rétt að setja gervilið eða hálfgervilið í fólk eldra en 80
ára með lærleggshálsbrot sem er mikið úr lagi fært.
SK 11 Þörf fyrir gerviliðaaðgerðir næstu 30 árin á íslandi
Þorvaldur Ingvarsson
Bæklunardeild Fjóröungssjúkrahússins á Akureyri
Tilgangur: Að meta þörf fyrir gerviliðaaðgerðir í mjöðm og hné á
íslandi næstu 30 árin.
Efniviður og aðferðir: Fengnar voru tölur um fjölda aðgerða úr
gerviliðaskrá fyrir árin 1982-2000. Niðurstöðurnar voru aldurs-
staðlaðar. Upplýsingar um fólksfjölda og spá um mannfjöldaþróun
fyrir næstu 30 ár voru fengnar frá Flagstofu Islands og aldurs-
stöðluðu tölurnar notaðar til að spá fyrir um fjölda aðgerða sem
þarf að framkvæma næstu 30 árin.
Niðurstöður: Frá árinu 1982 hefur gerviliðaaðgerðum á mjöðm
fjölgað jafnt og þétt úr 100 aðgerðum 1982 í um 300 aðgerðir árið
2000. Sama fjölgun hefur orðið á aðgerðum á hnjám og árið 2000
voru framkvæmdar um 200 gerviliðaaðgerðir, þannig voru gerðar
samtals 500 gerviliðaaðgerðir árið 2000. Á síðasta áratug kemur í
ljós að framkvæmdar eru sífellt fleiri aðgerðir á fólki yfir 80 ára.
Gildir það sama um hné og mjaðmir. Enduraðgerðir eru um 40-50 á
ári á síðasta áratug. Þegar tekið er tillit til mannfjöldaþróunar næstu
30 árin er talið að aðgerðum þurfi að fjölga um 30% á næstu 15
árum og 60% á næstu 30 árum. Þetta jafngildir því að fjölga þurfi
aðgerðum um 10 árlega.
Umræða, ályktanir: Á næstu árum þarf að reikna með auknu fé í
gerviliðaaðgerðir ef biðlistar eiga ekki að aukast enn, en um
áramótin 2000-2001 voru 500 sjúklingar á biðlista eftir gerviliða-
aðgerðum. Ef tekið er tillit til þeirra 500 sjúklinga sem voru um
síðustu áramót á biðlista eftir gerviliðaaðgerð þá þarf að stórauka fé
til þessa málaflokks strax. Ef miðað er við að sjúklingar þurfi
einungis að bíða aðgerðar í sex mánuði er þörfin strax komin í 750
aðgerðir á árinu 2001 sem er sami fjöldi og spáð er að þurfi að
framkvæma árið 2015.
Ef fólk með slitgigt á að fá eðlilega þjónustu í heilbrigðiskerfinu þá
þarf að stórauka fé til gerviliðaaðgerða. Líklega um 60-70 milljónir
á ári.
SK 12 Árangur skálarauka við Howse gervimjöðm
Elsa B. Valsdóttir, Ríkarður Sigfússon, Svavar Haraldsson, Halldór
Jónsson jr.
Bæklunarskurðdeild Landspítala Hringbraut
Inngangur: Við endurtekin liðhlaup gervimjaðma getur þurft að
grípa til enduraðgerðar þar sem settur er inn svokallaður
skálarauki, en þá er tekinn randhluti úr nýrri plastskál sem er
skrúfaður á afturbrún gömlu skálarinnar.
Tilgangur: Að kanna árangur enduraðgerða þar sem settur er
skálarauki við Howse gervimjaðmir vegna liðhlaupa.
Efniviður og aðferðir: Gerð var afturskyggn rannsókn og upp-
lýsingar fengnar úr sjúkraskrám þeirra sjúklinga sem fengu Howse
gervilið á tímabilinu 1984-1999, hrukku úr liði og fóru á sama
tímabili í enduraðgerð og fengu skálarauka. Árangur var metinn
eftir því hvort ítrekuð liðhlaup urðu eftir skálaraukaísetningu.
Niðurstöður: Af 39 sjúklingum sem hrukku úr liði var 31 sem hrökk
úr liði oftar en einu sinni (80%). Af 31 sem hrökk oftar en einu sinni
úr liði fengu 23 skálarauka (75%). Einungis þrír af þessum 23
hrukku úr liði eftir skálarauka (13%), þar af hrökk einn alls átta
sinnum úr liði og annar fimm sinnum.
Ályktanir: Við teljum að skálaraukaaðgerð sé heppileg aðgerð
þegar um er að ræða endurtekin liðhlaup. Ástæða margra liðhlaupa
fyrir aðgerð er sú að almennt hefur verið beðið eftir þremur
liðhlaupum áður en gripið er til skálarauka. f ljósi niðurstaðna
okkar og þess að aðgerðin er tiltölulega einföld og hefur ekki haft
sýkingar í för með sér, teljum við að framvegis þurfi ekki að bíða
svo lengi.
SK 13 Orsök liðhlaups í Howse gervimjöðm
Elsa B. Valsdóttir, Ríkarður Sigfússon, Svavar Haraldsson, Halldór
Jónsson jr.
Bæklunarskurðdeild Landspítala Hringbraut
Inngangur: Algengasti fylgikvilli þess að hafa gervilið í mjöðm er
liðhlaup. Þó tiltölulega auðvelt sé að kippa gerviliði í lið veldur
þetta þeim sem í því lenda umtalsverðum óþægindum, kvíða og
óöryggi. Fyrir um 17 árum var byrjað að nota Howse gervilið í
mjaðniir á bæklunarskurðdeild Landspítalans.
Tilgangur: Að kanna hvort hægt væri að finna áhættuþætti þess að
hrökkva úr liði í þeim tilgangi að draga úr tíðni liðhlaupa.
Efniviður og aðferðir: Gerð var afturskyggn rannsókn og
upplýsingar fengnar úr sjúkraskrám þeirra sjúklinga sem fengu
Howse gervilið á tímabilinu 1984-1999 og hrukku úr liði. Meðal
annars voru metnir þættir eins og aldur og kyn sjúklings,
lyfjanotkun fyrir og eftir aðgerð, halli á skálarhluta gerviliðarins og
við hvaða aðstæður liðhlaupið varð.
Niðurstöður: Á rannsóknartímabilinu voru settar inn 1108 Howse
gervimjaðmir. Þrjátíu og níu sjúklingar fundust með alls 100
liðhlaup, 28 konur og 11 karlar. Tuttugu og tveir sjúklingar (56%)
höfðu aðrar ábendingar fyrir aðgerð en slitgigt, svo sem brot, aðra
gigtsjúkdóma eða endurísetningu á gervimjöðm. Tuttugu sjúklingar
(51%) hrukku úr liði á fyrstu 30 dögunum eftir aðgerð. Tuttugu og
níu sjúklingar (75%) voru skýrir þegar liðhlaupið varð, enginn var
ruglaður eftir aðgerðina. Skýring á liðhlaupi fannst á legu
gervimjaðmahlutanna samkvæmt röntgenmynd hjá 17 sjúklingum
(44%), það er of mikill halli á bollanum. Aðrar orsakir voru til
dæmis áverki eða áfengisneysla. Engin skýring eða áhættuþáttur
fyrir liðhlaupi fannst hjá sjö sjúklingum (18%).
Umræða: Miðað við aðrar rannsóknarniðurstöður er liðhlaupstíðni
gervimjaðma almennt talinn 2-5%. Við teljum niðurstöður okkar
benda til að orsökin hjá okkur sé frekar tengd ástandi viðkomandi
sjúklings og ákveðnum sjúklingahóp og ekki gerviliðnum sjálfum.

312 Læknablaðið 2001/87