Læknablaðið - 15.07.2001, Blaðsíða 34

FRÆÐIGREINAR / BANDVEFSSTOFNFRUMUR
Figure 2. Isolation of
mesenchymal stem cells
(MSC) using adherent
cultures. A) Expanded
MSC can be transduced
with a therapeutic gene and
transplanted. B) Expanded
MSC can either be
differentiated and
transplanted or
transplanted as auxiliary
cells with hematopoietic
stem cells.
í músum hefur verið sýnt fram á að gjöf á
bandvefsstofnfrumum stuðlar að langtímaígræðslu
(longterm engraftment) í beinmerg (37). Einnig
hefur verið sýnt fram á að bandvefsstofnfrumur,
gefnar öpum og hundum í æð, skila sér að mestu til
beinmergs og beina. Bandvefsstofnfrumur er einnig
að finna í skamman tíma í öðrum líffærum eins og
lungum og lifur, án þess þó að valda þar nokkrum
skaða (3,48). Þessar niðurstöður eru studdar af
annarri rannsókn í músum þar sem bandvefs-
stofnfrumur frá gjafanum voru enn greinanlegar í
beinmerg þegans rúmum 450 dögum eftir ígræðslu
(48). Ekki hefur verið sýnt fram á að dýr hafi hlotið
nokkurn skaða af slíkum ígræðslum.
Þar sem beinmergsumhverfið er talið hljóta
greinanlegan skaða við háskammta geisla- og/eða
lyfjameðferðir hafa menn velt fyrir sér hver sé upp-
runi stoðfrumna beinmergs eftir ósamgena ígræðslu
með blóðmyndandi stofnfrumum (16). Flestar
rannsóknir benda til þess að stoðfrumur beinmergs
komi frá beimergsþeganum sjálfum, þrátt fyrir
bágborið ástand beinmergsumhverfis eftir ígræðslu
(16,47,49-51). Þó eru til rannsóknir sem gefa vísbend-
ingu um hið gagnstæða (52,53). Líklegt verður þó að
telja að bandvefsstofnfrumur séu upprunnar frá
þeganum og þessar mismunandi niðurstöður geti
byggt á öðrum þáttum. Meðal þessara þátta eru mis-
munandi aðferðir manna við að skilgreina bandvefs-
stofnfrumur, meðhöndlun á stofnfrumugræðlingun-
um og ástandi beinmergsumhverfisins eftir geisla-
og/eða lyfjameðferð (54).
Bandvefsstofnfrumur á hvíldarstigi frumuhrings-
ins (G0) og frumur í skiptingu gegna mismunandi
hlutverkum við ígræðslu. Frumur á hvíldarstigi fara
líklega beint í beinmerginn, fjölga sér og viðhalda
bandvefsfjöldanum til langframa á meðan bandvefs-
stofnfrumur, sem eru í skiptingu, sjá um viðhald á
vefjum þegar til skemmri tíma er litið (55).
ígræðsla bandvefsstofnfrumna ásamt blóðmynd-
andi stofnfrumum hefur gefið góða raun í dýrum. Svo
virðist sem bandvefsstofnfrumur tryggi betri og
áhrifameiri ígræðslu blóðmyndandi stofnfrumna
með því að flýta fyrir endurnýjun á beinmergs-
630 Læknablaðið 2001/87
umhverfinu (56). Dæmi um þetta er tilraun þar sem
bandvefsstofnfrumur, ræktaðar ex vivo, voru græddar
í ónæmisbældar mýs ásamt blóðmyndandi stofn-
frumum úr naflastrengsblóði. Þegar áhrif bandvefs-
stofnfrumna og ígræðslu blóðmyndandi stofnfrumna
voru metin, þá voru CFU-F 10-20 falt meiri miðað
við mýs sem einungis fengu blóðmyndandi stofn-
frumur (56). Svipaðar niðurstöður hafa fengist í
hundum og öpurn (48,57).
Bandvefsstofnfrumur í mönnum tjá hvorki HLA-
(human leukocyte antigen) flokks II sameindir né
hjálparsameindina B7 sem er að finna á angalöngum
sýnifrumum (dendritc cells). Þetta eru nokkrar
hugsanlegar skýringar þess að bandvefsstofnfrumur
eru ekki mjög ónæmisvekjandi (immunogeneic).
Sýnt hefur verið fram á að hægt er að bæta árangur
ósamgena húðígræðslu í bavíönum með því að gefa
þeim bandvefsstofnfrumur að auki. Þessar niður-
stöður og fleiri gefa í skyn að bandvefsstofnfrumur
hafi ónæmisbælandi áhrif, in vivo, þótt ekki sé vitað
um hvernig þeim er miðlað (3).
Klínískar tilraunir
Klínfskar tilraunir með samgena (autologous) og
ósamgena ígræðslur bandvefsstofnfrumna í menn
hafa komið í kjölfar dýratilrauna. Kannað var í
sjúklingum með ýmsa illkynja blóðsjúkdóma hvort
mögulegt væri að safna bandvefsstofnfrumum og
rækta þær ex vivo og gefa síðan sjúklingunum aftur
(17). Þetta tókst í flestum sjúklinganna án nokkurra
vandkvæða. f annarri tilraun voru athuguð áhrif þess
að gefa konum, með brjóstakrabbamein á háu stigi,
samgena bandvefsstofnfrumur ásamt samgena
blóðmyndandi stofnfrumum (58). Bandvefsstofn-
frumum fjölgaði vel ex vivo og ekki varð vart við
neinar aukaverkanir við gjöf bandvefsstofn-
frumnanna. Níu dögum eftir ígræðsluna voru bæði
blóðflögu- og daufkyrnaframleiðsla komnar í gang
(58). Ekki hefur þó verið sýnt l'ram á langtímaáhrif
ígræðslu bandvefsstofnfrumna í mönnum.
Ekki hafa verið framkvæmdar margar klínískar
tilraunir til að meta áhrif ígræðslu bandvefs-
stofnfrumna á bein, sinar eða brjósk. I einni slíkri
rannsókn voru börnum með beinbrotasýki gefnar
bandvefsstofnfrumur eftir að hafa fengið háskammta
lyfja- og geislameðferð. Þetta leiddi til árangurs sem
mælanlegur var með aukinni þéttni beina, örari vexti
og minni brotatíðni (59).
Þessar niðurstöður gefa fyrirheit um að hægt verði
að nota bandvefsstofnfrumur til að meðhöndla ýmsa
galla í bandvef (mynd 2).
Bandvefsstofnfrumur og genameðferð
Genameðferð er möguleg meðferðarleið til þess að
laga galla í genum sem geta leitt til skorts á nauð-
synlegum prótínum. Ekki hefur enn orðið mikill
árangur af slíkri meðferð, sér í lagi vegna þess að