Læknablaðið - 15.07.2001, Side 79

UMRÆÐA & FRÉTTIR / ÚR ERLENDUM LÆKNABLÖÐUM
Enn
Ijón á veginum
Enn eru uón á veginum fyrir þá Suður-
Afríkubúa sem þurfa á ókeypis lyfjum að halda vegna
alnæmis. Eins og sagt var frá í maíhefti Lækna-
blaðsins lyktaði langri baráttu milli suður-afrískra
stjórnvalda og stórra lyfjafyrirtækja á þann veg að
lyfjafyrirtækin féllu frá málsókn vegna notkunar á
ódýrum eða ókeypis eftirlíkingarlyfjum sem notuð
eru við alnæmi og fleiri alvarlegum sjúkdómum. En
nú hefur dr. Manto Tshabalala-Msimang,
heilbrigðismálaráðherra Suður-Afríku, lýst því yfir
að jafnvel ódýrustu lyfin séu stjórnvöldum ofviða og
því muni ekki verða af dreifingu þeirra til sjúklinga,
eins og hugur Nelsons Mandela stóð til er hann sagði
hindrunum lyfjafyrirtækjanna stríð á hendur. Þrátt
fyrir yfirlýsingar heilbrigðisráðherrans hafa tvö
héruð í Suður-Afríku ákveðið að standa fyrir ókeypis
dreifingu á alnæmislyfjum. Það er Gauteng, þar sem
stórborgirnar Jóhannesarborg og Pretóría eru, og
KwaZulu-Natal þar sem dánartíðni af völdum al-
næmis er hæst í Suður-Aríku. Þau gera þetta í trássi
við stefnu stjórnvalda og án þess að hafa gert grein
fyrir því á hvern hátt kostnaðurinn verði greiddur,
eða innheimtur síðar hjá stjórnvöldum. Grannríkið
Botswana, þar sem lífskjör eru einnig mjög bág, hefur
einnig ákveðið að kosta dreifingu á lyfjum sem
lyfjafyrirtæki afhendir stjórnvöldum landsins frítt. í
umfjöllun um kostnað vegna alnæmis í sunnanverðri
Afríku á aþjóðlegri alnæmisráðstefnu síðastliðið
sumar, kom fram að tíðni greindra HTV-smita jókst
43-falt á árunum 1991-1998 í KwaZulu-Natal.
Kostnaður, bæði einstaklinga og stjórnvalda, er að
sliga íbúa sunnanverðrar Afríku. Líklegt er að
baráttan, sem háð var til að aflétta lögsókn
lyfjarisanna gegn stjórnvöldum í Suður-Afríku, beini
sjónum heimsins enn um sinn að Suður-Afríku og
leiðir verða vonandi fundnar til að dreifa lyfjum til
þeirra sem mest þurfa á þeim að halda.
Afríka sunnan Sahara hefur orðið verst úti af
völdum alnæmis og er talið að hlutfall HlV-jákvæðra
þar sé um 8%. Næsthæsta tíðni er að finna í
Karíbahafi þar sem um 2% íbúa eru HlV-jákvæðir.
Hæst er hlutfallið á Haítí þar sem 5% fólks ber
veiruna í sér en lægst á Kúbu 0,02%. Víða á eyjum
Karíbahafs er litla eða enga lyfjameðferð að hafa og
íbúar svæðisins óttast að svo muni verða áfram, þar
sem fátækl er víða mikil, almenn fáfræði um
smitleiðir og varnir og fáir þekki til vandans sem þar
er við að etja. í nýlegri umfjöllun í JAMA, tímariti
amerísku læknasamtakanna, segir Bilali Camara að
tilhneiging sé til gleyma eyjunum í Karíbahafi vegna
þess að þar búi svo fáir, en íbúar svæðisins séu hins
vegar fullar 36 milljónir. Camara, sem er læknir og
stjórnmálamaður, ávarpaði nýlega Allsherjarþing
Sameinuðu þjóðanna og minnti á að ef ekkert yrði að
gert stefndi hraðbyri í sama ástand í Karíbahafi og í
sunnanverðri Afríku.
Heiniildir: BMJ 2001 ;322:1441 (16. júní 2001); Umfjöllun á
Medscape.com frá: XIII International AIDS Conference, 16. júlí
2000 um kostnað stjórnvalda í Afríku vegna alnæmis; JAMA
285/23,20. júní 2001.
aób
Tyrkneskir læknar sæta þvingunum stjórnvalda
Tyrknesk stjórnvöld hafa að undan-
förnu reynt að fá tyrkneska lækna til að
taka þátt í að neyða fæðu ofan í pólitíska
fanga sem fóru í hungurverkfall tii að
mótmæla versnandi aðbúnaði. Fangarnir
hófu aðgerðir fyrir liðlega hálfu ári, þegar
ákveðið var að færa þá í nýtt fangelsi þar
sem þeir óttast að fangaverðir hafi meiri
möguleika til að beita þá harðræði og/eða
pyntingum. Um 800 fangar og ættingjar
fanga hafa tekið þátt í aðgerðunum.
Yfirvöld í Tyrklandi halda því fram að það
heyri undir læknismeðferð að neyða mat
ofan í þá sem eru í hungurverkfalli en
læknar í landinu hafa mótmælt harðlega
og neita að taka þátt í þvingununum.
Yfirvöld hafa svarað með því að draga
lækna fyrir rétt.
Læknarnir vísa meðal annars til
alþjóðlegra sáttmála er fjalla um siðfræði
og siðareglur lækna. Meðal annars benda
þeir á Hamborgaryfirlýsinguna, sem sam-
þykkt var í nóvember 1997, og fjallaði
sérstaklega um rétt lækna til að neita að
eiga aðild að eða sitja hjá ef beitt er
ómannúðlegri meðferð eða pyntingum
(World Medical Association Declaration
Concerning Support for Medical Doctors
Refusing to Participate in, or to Condone,
the Use of Torture or Other Forms of
Cruel, Inhuman or Degrading Treat-
ment).
Þann 22. desember síðastliðinn sendi
Læknafélags Tyrklands frá sér frétta-
tilkynningu þar sem greint var frá stefnu
félagsins varðandi samskipti lækna við
yfirvöld og fanga sem eru í hungur-
verkfalli. I fréttatilkynningunni voru tyrk-
nesk stjórnvöld einnig gagnrýnd fyrir að
beita fanga ofbeldi og harðræði, meðal
annars með því að handjárna rúmliggjandi
fanga við rúm sín. Nokkrum dögum áður,
þann 19. desember, hafði soðið upp úr
milli fanga og lögreglu vegna fanga-
flutninganna með þeim afleiðingum að 20
fangar og tveir öryggisverðir létu lífið.
Ugeskrift for læger 2001; 163, bls. 3495.18. júní
2001.
aób
Læknablaðið 2001/87 675