Læknablaðið - 15.09.2001, Síða 23

FRÆÐIGREINAR / MIÐLUN ÞEKKINGAR
Leiðir mikilvægrar nýrrar þekkingar
til lækna
Dæmið um Helicobacter pylori og sár í maga og skeifugörn
Auðbergur Jónsson,
Peter Martin,
Kirsti Rautanen,
Arne Scheel
Thomsen,
Carl-Áke Hjalt,
Göran Löfroth
Nordiska hálsovárdshög-
skolan, Gautaborg, Svíþjóð.
Bréfaskipti, fyrirspurnir:
Auðbergur Jónsson,
Heilbrigðisstofnun
Austurlands, Egilsstöðum, 700
Egilsstöðum. Sími: 471 1400;
netfang: audbergur@hsa.is
Lykilorð: miðlun þekkingar,
Helicobacter pylori, sýklalyf.
Ágrip
Lýst er afturskyggnri rannsókn á upplýsingaflæði til
lækna af tengslum Helicobacter pylori við sár í maga
og skeifugörn og fleiri meltingarfærasjúkdóma. Þetta
er íslenski hlutinn af sameiginlegri rannsókn í fimm
Norðurlöndum.
Tilgangur: Tilgangur rannsóknarinnar var að fá
fram mynd af virkni dreifingarleiða faglegrar þekk-
ingar og sjá hve lengi merk tíðindi eru að berast og
valda breytingum á hefbundnum vinnubrögðum.
Efniviður og aðferðir: Sendir voru spurningalistar
til 159 íslenskra heimilislækna og 110 lækna í þremur
sérgreinum. Meðal annars var spurt hvenær og hvað-
an umrædd frétt barst, hvenær og hvernig hún breytti
vinnubrögðum við greiningu og meðferð.
Niðurstöður: Tíðindin um H. pylori höfðu al-
mennt borist læknum sex til átta árum eftir fyrstu
skrif um þau í fagritum og þremur árum síðar höfðu
þau leitt til viðeigandi breytinga á rannsóknum og
meðferð. Sérgreinalæknarnir fengu fréttimar einu til
þremur árum á undan heimilislæknunum og fóru
einnig einu til þremur árum á undan þeim að nota
sýklalyf í meðferð sýrusára. Fróðleiksuppspretturn-
ar, sem flestir nefndu, voru erlend fagrit, þá vísinda-
ráðstefnur, starfssystkini og íslenskt fagrit. Mikilvæg-
ustu heimild töldu flestir erlend fagrit, þá vísindaráð-
stefnur og starfssystkini. Viss munur kom fram á
heimilislæknahópnum og sérgreinalæknahópnum.
Fleiri heimilislæknar sögðust fá fréttir frá lyfjaiðnað-
inum, fleiri lesa þær í Læknablaðinu og treysta fleiri á
klíníska sjúkdómsgreiningu. Sérgreinalæknarnir
töldu fleiri mikilvægustu heimildina vera starfs-
systkini, einnig sögðust þeir fleiri nota og telja rétt að
nota speglanir og vefjasýnatökur en heimilislækn-
amir.
Ályktanir: Aðeins áratugi eftir birtingu fyrslu
greina í fagritum um Helicobacter pylori höfðu ís-
lenskir læknar aflað sér þekkingar og tekið upp við-
eigandi meðferð, og fóru sérgreinalæknar þar eðli-
lega fyrir. Fréttin barst flestum með erlendu fagriti,
en hlutverk innlends fagrits var lítið.
ENGLISH SUMMARY
Jónsson A, Martin P, Rautanen K, Thomsen AS, Hjalt C-
Á, Löfroth G
The channels for important new knowledge to
medical doctors. The case of Helicobacter pylorí
and stomach and duodenal ulcers
Læknablaðið 2001; 87: 707-12
A retrospective survey of the flow of information to medical
doctors as regards the relationship between Helicobacter
pylori and stomach and duodenal ulcer and other gastro-
intestinal diseases. This is the lcelandic part of a joint
study in five Nordic countries.
Objective: The objective of the research was to assess the
effectiveness of different sources of information, to
measure the length of time it takes for the information to
spread and influence medical practice.
Material and methods: The information was collected
with the help of questionnaires that were sent to 159
general practitioners (GP) and 110 physicians in three
medical specialities. Among the questions asked were
when and how the information had reached the
respondents and when and how it had influenced their
medical practices.
Results: The knowledge about Helicobacterpylori had
generally reached medical doctors six to eight years after it
first appeared in the medical journals and had three years
later led to changes in the routine examinations and
treatment. The specialists got the news one to three years
earlier than the GPs and also started to prescribe antibio-
tics one to three years earlier. The most frequently cited
source of information was international medical journals,
then scientific conferences, colleagues and The lcelandic
Medical Journal. The most important source was
considered to be international medical journals, then
scientific conferences and colleagues. A certain difference
was found between GPs and the specialist doctors. More
GPs said they had got information from the pharmaceutical
industry or through The lcelandic Medical Journal and
relied on clinical diagnosis. More specialist doctors con-
sidered the most important source of new knowledge to be
the colleagues, they also said they used endoscopy and
took tissue samples more often and more often considered
it correct to do so.
Conclusions: Only a decade after the first reports on
Helicobacterpylori appeared in medical journals most
lcelandic doctors had got the knowledge and were
prescribing appropriate treatment, the specialist doctors in
the lead. International medical journals spread the news
most effectively but The lcelandic Medical Journal played
only a minor role. The question is if the process could have
been accelerated any further by some more hitting
lcelandic news and by more definite initiative in framing
guidelines.
Key words: knowledge uptake, Helicobacterpylori,
antibiotics.
Correspondence: Auðbergur Jónsson. E-mail:
audbergur@hsa.is
Læknablaðið 2001/87 707