Læknablaðið - 15.04.2002, Blaðsíða 49

FRÆÐIGREINAR / ÞING SKURÐLÆKNA, SVÆFINGA- OG GJÖRGÆSLULÆKNA
ingu (3868 konur og 1767 karlar). Það gengust 4799 undir aðgerð
(3327 konur og 1472 karlar) og var jöfn aukning bæði greininga og
aðgerða öll þrjú tímabilin. Hjá ungum konum var aukningin bæði
hvað varðar greiningu og aðgerðir marktækt meiri en meðaltals-
aukningin, en hjá ungum körlum var aukningin ekki frábrugðin
henni. Hjá körlum sem voru yfir 59 ára gamlir var aukning í fjölda
greininga og aðgerða frá fyrsta tii annars tímabils en á þriðja
tímabilinu fækkaði aðgerðum í þessum aldursflokki. Þrátt fyrir
mikla fjölgun aðgerða í Reykjavík hefur heildarlegutími fyrir
greiningamar gallsteina og gallblöðrubólgu styst verulega.
Alyktun: Það er líklegt að umframaukning í tíðni greininga og að-
gerða hjá ungum konum miðað við karla sé vegna aukningar í ný-
gengi sjúkdómsins. Eftir að farið var að taka gallblöðru með kvið-
sjáraðgerð virðast karlar koma fyrr til aðgerðar og hefur það leitt til
færri aðgerða meðal karla >59 ára. Þrátt fyrir mikla aukningu í
greiningum og aðgerðum hefur heildarkostnaður við þennan
sjúklingahóp lækkað ef mið er tekið af heildarfjölda legudaga í
sjúklingahópnum og virðist breytt meðferð hafa valdið umtals-
verðum sparnaði í heilbrigðiskerfinu.
E 21 Gallblöðrutaka með kviðsjá: Fyrstu 1000 aðgerðirnar á
Landspítala Hringbraut
Ólöf Viktorsdóttir, Sigurður Blöndal, Jónas Magnússon
Skurðdeild Landspitala Hringbraut
Inngangur: Með tilkomu kviðsjáraðgerða við gallsteinum (LC)
jókst í fyrstu tíðni ýmissa fylgikvilla við gallblöðrutöku sem á dög-
um opinna aðgerða voru mjög fátíðir. Á þetta sérstaklega við um
áverka á gallganga. Síðustu ár hafa rannsóknir sýnt að tíðni þessara
fylgikvilla hefur minnkað en eru þó enn heldur algengari en við
gallblöðruaðgerð með holskurði. Aukin tíðni gallganga áverka
hefur meðal annars verið skýrð með reynsluleysi skurðlækna í
notkun kviðsjár og aukinni notkun diathermy eða geisla við
vefjaskurð í Calots þríhyrningi.
Tilgangur: Að kanna tíðni fylgikvilla við töku gallblöðru með kvið-
sjá og bera þá reynslu saman við erlendar rannsóknir.
Efniviður og aðferðir: Afturvirk rannsókn á sjúklingum sem fóru í
gallblöðrutöku með kviðsjá (laparoscopic cholecystectomy, LC) frá
upphafi þeirra aðgerða á Landspítala Hringbraut 1991 til ársins
1998. Sjúklingar voru fundnir með ICD-9 kóðum og
aðgerðarkóðum og sjúkraskár þeirra yfirfarnar. f upphafi var á
Landspítala mörkuð sú stefna að reyna að gera allar
gallblöðruaðgerðir með kviðsjá.
Niðurstöður: Alls fóru 1008 sjúklingar í LC á árabilinu 1991-1998,
727 konur og 281 karlar. Meðalaldur var 52,5 ár. Fjórir skurðlæknar
framkvæmdu 93% aðgerðanna. Þrír höfðu farið á námskeið í LC,
einn hafði gert um það bil 50 aðgerðir í sínu sérnámi. Allir höfðu
mikla reynslu í opnum gallblöðruaðgerðum. 573 aðgerðir voru
bráðaaðgerðir, það er gerðar innan við 24 klst. frá innlögn en 435
voru valaðgerðir. Fyrsta árið var tíðni þeirra aðgerða sem enduðu
með holskurði 23,4% en á síðasta ári rannsóknarinnar var þetta
hlutfall 6,5%.
Gallleki varð hjá 23 sjúklingum (2,2%) og þurftu tíu sjúklingar
aðra aðgerð. Blæðing eftir aðgerð varð hjá 20 sjúklingum og fóru 13
í enduraðgerð (þrír með kviðsjá, tíu opna). Tveir sjúklingar (0,19%)
fengu áverka á megingallganga. Annar skaðinn varð á hægri lifrar-
ganginum og fékk þessi kona kransæðastíflu eftir LC og lést eftir
enduraðgerð. Hinn gallgangaskaðinn varð á gallpípu eftir að að-
gerð hafði verið umbreytt í holskurð. í því tilfelli var líffærafræðin
mjög óljós og þurfti mikinn vefjaskurð sem leiddi til blóðþurrðar í
gallpípu og seinna þrengingar og var gerð samgötun gallpípu og
ásgarnar hjá þessum sjúklingi. Dánartíðni var 0,29%.
Ályktun: Rannsóknin sýnir að tíðni fylgikvilla eftir gallblöðruað-
gerðir með kviðsjá á Landspítala er sambærileg eða minni en í sam-
bærilegum rannsóknum erlendis. Tíðni áverka á stóra gallganga var
0,19% sem er með því lægsta sem skráð hefur verið í rannsóknum
með sjúklingafjölda yfir 1000. Erfitt er greina í afturvirkri rannsókn
hvaða þættir hafi stuðlað að svo góðri útkomu en mikil reynsla
skurðlæknanna af opnum gallblöðruaðgerðum og frekar há tíðni á
umbreytingu í opna aðgerð fyrstu árin hafa vafalaust átt þátt í því.
E 22 Kviðsjárspeglun fyrir fyrirhugað lifrarúrnám
Páll Helgi Möller’, Björn Ohlsson2, Linda Myllymáki2, Birger Pálsson2, Karl-
Göran Tranberg2
'Almenn skurðdeild Landspítala Hringbraut, -’skurðdeild áskólasjúkrahússins í
Lundi, Svíþjóð
Inngangur: Þættir eins og fjöldi og staðsetning lifraræxla auk æxlis-
vaxtar utan lifrar, hafa þýðingu fyrir það hvort framkvæma eigi
lifrarúrnám. Tölvusneiðmynd og ómskoðun segja til um möguleik-
ann á úrnámi í ca. 80% tilvika. Tilgangurinn með eftirfarandi rann-
sókn var að athuga hvort kviðsjárspeglun fyrir fyrirhugaða lifrarað-
gerð gæfi betri upplýsingar um möguleikann á lifrarúrnámi en þær
upplýsingar sem grundvallast á fyrrgreindum rannsóknum.
Aðferð: Rannsóknin var framskyggn og tók til 54 sjúklinga sem
gerð var kviðsjárspeglun á fyrir fyrirhugað lifrarúrnám. Fyrir að-
gerð var gerð tölvusneiðmynd og ómskoðun af lifur, en í aðgerð var
hún skoðuð, þreifuð og ómskoðuð. Endanleg greining var æxli upp-
runið í lifur (primary liver cancer) hjá 27 sjúklingum, meinvörp hjá
17, góðkynja æxli hjá fimm og aðrar greiningar hjá fimm sjúklingum.
Niðurstöður: Hjá 17 sjúklingum (31%) leiddi kviðsjárspeglun til
þess að lifrarúrnám var ekki framkvæmt: fjöldi æxla (átta sjúkling-
ar), fjöldi æxla og æxlisvöxtur utan lifrar (fjórir sjúklingar), stað-
setning með aukinni hættu á lifrarbilun við úrnám (þrír sjúklingar)
eða vöxtur yfir á gallvegi/æðar (einn sjúklingur), eða vöxtur yfir á
þind (einn sjúklingur). Hjá einum sjúklingi (2%) var meinvarp
túlkað sem æðaæxli (hemangioma) við kviðsjárspeglun. Kviðsjár-
speglun varð til þess að hætt var við aðgerð hjá 18 sjúklingum. 27
sjúklingar (50%) voru með skurðtækan sjúkdóm samkvæmt kvið-
sjárspeglun. f 16 tilvikum (30%) var lifrarúrnám framkvæmt, en 11
sjúklingar (20%) höfðu óskurðtækan sjúkdóm við nánari skoðun
vegna fjölda æxla (fjórir sjúklingar), miðlægs æxlisvaxtar yfir á
æðar/gallvegi (þrír sjúklingar), æxlisvaxtar utan lifrar (tveir sjúk-
lingar), æxlisvaxtar yfir á skeifugörn (einn sjúklingur) eða vegna
hættu á lifrarbilun (einn sjúklingur). Auk þessa fóru níu sjúklingar í
kviðarholsskurð: í fimm tilvikum (9%) var hætt við kviðsjárspeglun
vegna samvaxta (þrír sjúklingar) eða rofs á smágirni (tveir sjúkling-
ar) og í fjórum tilvikum (7%) var kviðsjárspeglun ófullnægjandi af
öðru ástæðum (tveir sjúklingar höfðu ekkert æxli og tveir sjúklingar
voru með Klatskin-æxli).
Umræða: Þær upplýsingar sem kviðsjárspeglun gaf fyrir fyrirhugað
lifrarúrnám breytti fyrri skoðun á því hvort sjúkdómur var skurð-
tækur í 30% tilfella og fækkaði þar með fjölda ónauðsynlegra kvið-
arholsskurða.
Læknablaðið 2002/88 317