Læknablaðið - 15.04.2002, Blaðsíða 26

FRÆÐIGREINAR / AUKA- OG MILLIVERKANIR NÁTTÚRULYFJA
þjóðleg tölfræðiflokkun sjúkdóma og skyldra heil-
brigðisvandamála (ICD), hentar afar illa fyrir auka- og
milliverkanir af völdum náttúruefna því í kerfinu eru
engin skráningamúmer tiltekin sérstaklega fyrir þess-
ar innlagnir. Ákveðið var að leita eftir eitrunarflokk-
um en tilvikin geta einnig verið skráð undir sjúkdóms-
greiningarflokkum. Þetta skapar vandræði bæði þeim
sem ætla að skrá viðkomandi tilvik og þeim sem vilja
leita að viðkomandi tilvikum. I sumum tilfellum er
hægt að finna viðkomandi náttúruefni í atriðaskrá
skráningarbókarinnar en þó er fjöldi náttúruefna þar
ekki nærri tæmandi. Engin skráningarnúmer virðast
vera til staðar fyrir milliverkanir.
Engar formlegar tilkynningar hafa borist Lyfja-
stofnun eða Landlækni um auka- eða milliverkanir af
völdum náttúrulyfja, náttúruvara eða fæðubótarefna.
Það er athyglisvert í ljósi þess að í svörun spurninga-
listans voru gefnar upplýsingar um 253 aukaverkanir
vegna ákveðinna efna og 13 milliverkanir við lyf.
Svörun spurningalistans gefur til kynna að auka-
og milliverkanir séu vanskráðar hérlendis en ekki er
þó hægt að meta líkindi þess að auka- eða milliverk-
anirnar hafi átt sér stað því ekki er vitað á hvaða hátt
læknarnir greindu þær. Greint var frá fáum auka-
verkunum sem höfðu lítil áhrif á sjúklinga og líklega
leita sjúklingar ekki til lækna í þeim tilfellum. Oft er
erfitt að greina milliverkanir sem skýrist ef til vill að
hluta til af því að sjúklingar virðast sjaldan greina
læknum sínum frá notkun náttúruefna og læknarnir
virðast sjaldan spyrja um áðurnefnda notkun. Álykt-
að hefur verið að læknar þurfi að hafa varann á hvað
varðar auka- og milliverkanir náttúruefna (7) og
mikilvægt sé fyrir lækna að vita af þekktum milliverk-
unum náttúruefna við lyf (4).
Til að bæta skráningu auka- og milliverkana þyrfti
að minnsta kosti fernt að koma til:
1) Auka þarf fræðslu til lækna og annars starfsfólks
heilbrigðisþjónustu um verkun og mögulegar
auka- og milliverkanir af völdum náttúrulyfja,
náttúruvara og fæðubótarefna.
2) Tilkynna verður Lyfjastofnun um þær auka- og
milliverkanir sem vart verður við. Eyðublaðið
„Tilkynning um aukaverkun" er fáanlegt gegnum
netsíðuna www.lyfjastofnun.is.
3) Bæta þarf skráningarkerfi vegna innlagna á LSH,
og sennilega fleiri sjúkrastofnunum því kerfið
hentar ekki fyrir innlagnir af þessu tagi.
4) Auka þarf óháða fræðslu til almennings um
verkun náttúruefna.
Með þessu móti væri almenningur betur upplýstur
um hugsanleg áhrif náttúruefnanna og líklegri til að
segja læknum sínum frá notkuninni. Eftir aukna
fræðslu myndu læknar væntanlega spyrja sjúklinga
sína oftar um notkun náttúruefna. í kjölfarið gætu
skráningar orðið skilvirkari, en við það yrði til betri
gagnabanki um auka- og milliverkanir náttúruefna.
Slíkar upplýsingar þjóna allri heilbrigðisþjónustu
sem og almannaheill.
Ályktanir
Auka- og milliverkanir sem raktar hafa verið til
neyslu náttúrulyfja, náttúruvara og fæðubótarefna
eru vanskráðar hérlendis. Skráningarkerfi Landspít-
ala hentar ekki fyrir innlagnir af þessu tagi og læknar
hafa ekki tilkynnt formlega þau tilvik sem þeir hafa
orðið varir við. Auka þarf fræðslu um virkni, auka-
verkanir og milliverkanir náttúrulyfja, náttúruvara
og fæðubótarefna.
Þakkir
Tengiliðir við Landspítala, Guðmundur Þorgeirsson
yfirlæknir við Hringbraut og Jón Baldursson yfir-
læknir í Fossvogi, fá bestu þakkir. Einnig Curtis
Snook, Guðmundur Oddsson, Gyða Baldursdóttir
og Sigurður Guðmundsson landlæknir. Þakkir fyrir
viðtöl fá Guðborg A. Guðjónsdóttir, Ingibjörg Hall-
dórsdóttir, Jón Magnússon, Pétur S. Gunnarsson,
Steinar B. Aðalbjömsson og Svava Liv Edgarsdóttir.
Steini Kára Steinssyni er þökkuð tölfræðileg aðstoð
og Baldri Þórhallssyni aðstaða og góð ráð. Eftirtöld-
um fyrirtækjum er þakkaður veittur stuðningur:
Omega Farma ehf, Delta hf, Thorarensen lyf og
Heilsuverslun íslands.
Heimildir
1. Reglugerð, nr. 684/1997, um markaðsleyfi náttúrulyfja.
Heilbrigðis- og tryggingamálaráðuneytið, Reykjavík 1997.
2. Emst E, Rand JI, Stevinson C. Complementary therapies for de-
pression: an overview. Arch Gen Psychiatry 1998; 55:1026-32.
3. De Smet PA. Adverse effects of herbal remedies. Adverse
Drug Reaction Bull 1997; 183: 695-8.
4. Miller LG. Herbal medicinals. Arch Int Med 1998; 158: 2200-
11.
5. Stickel F, Egerer G, Seitz HK. Hepatotoxicity of botanicals.
Public Health Nutr 2000; 3:113-24.
6. Tsen LC, Segal S, Pothier M, Bader AM. Alternative medicine
use in presurgical patients. Anesthesiology 2000; 93:148-51.
7. Cupp MJ. Herbal remedies: adverse effects and drug inter-
actions. Am Fam Physician 1999; 59:1239-45.
8. Smolinske SC. Dietary supplement-drug interactions. J Am
Med Womens Assoc. 1999; 54:191-2,195.
9. Borins M. The dangers of using herbs. What your patients
need to know. Postgrad Med 1998; 104: 91-95,99-100.
10. Shaw D, Leon C, Kolev S, Murray V. Traditional remedies and
food supplements. A 5-year toxicological study (1991-1995).
Drug Saf 1997; 17(5): 342-56.
11. De Smet PA. An introduction to herbal pharmacoepidemio-
logy. J Ethnopharmacol 1993; 38:197-208.
12. Heck AM, DeWitt BA, Lukes Al. Potential interactions
between alternative therapies and warfarin. Am J Health Syst
Pharm 2000; 57(13): 1221-7.
13. Blumenthal M. Interactions between herbs and conventional
drugs: Introductory considerations. Herbal Gram 2000; 49:52-
63.
14. Alþjóðleg tölfræðiflokkun sjúkdóma og skyldra heilbrigðis-
vandamála, 10. útg. (ICD-10). Ritstjóri Magnús Snædal. Orða-
bókasjóður læknafélaganna, Reykjavík 1996.
15. Einarson A, Lawrimore T, Brand P, Gallo M, Rotatone C,
Koren G. Attitudes and practices of physicians and naturo-
paths toward herbal products, including use during pregnancy
and lactation. Can J Clin Pharmacol 2000; 7 (1): 45-9.
294 Læknablaðid 2002/88