Læknablaðið - 15.04.2002, Blaðsíða 25

FRÆÐIGREINAR / AUKA- OG MILLIVERKANIR NATTURULYFJA
Skoðaðar voru 90 sjúkraskrár með innlögnum á ár-
inu 2000, 62 við LSH Hringbraut og 28 í Fossvogi.
Við Hringbraut var ein innlögn rakin til neyslu fæðu-
bótarefnis og lýsti aukaverkunin sér með útbrotum,
bólgu í andliti og öndunarerfiðleikum. Sjúkdóms-
greining samkvæmt ICD-10 var T78.4. Eftir daglega
athugun á bráðamóttökum LSH á tímabilinu frá 15.
febrúar til 15. mars 2001 var ekki unnt að rekja nein-
ar komur þangað til neyslu náttúrulyfja, náttúruvara
eða fæðubótarefna.
Fyrirspurnir til Eitrunarmiðstöðvar 1997-2000
Á árunum 1997-2000 voru 26 fyrirspurnir til Eitrun-
armiðstöðvar vegna náttúrulyfja, náttúruvara og
fæðubótarefna. Flestar voru frá árinu 2000 og vegna
aldurshópsins 2-6 ára. Þremur einstaklingum var vís-
að á sjúkrahús en ekki skráð nánar um afdrif þeirra.
Tilkynningar til Landlœknis og Lyfjastofnunar
Þegar rannsóknin var framkvæmd höfðu engar form-
legar tilkynningar borist Lyfjastofnun eða Landlækni
um auka- eða milliverkun sem rekja má til neyslu
náttúrulyfja, náttúruvara eða fæðubótarefna.
Umræða
Um 33% svarenda höfðu orðið varir við/hugsanlega
orðið varir við aukaverkun hjá sjúklingi sem rekja má
til neyslu náttúrulyíja, náttúruvara eða fæðubótar-
efna. Fjöldi og alvarleiki aukaverkananna var mun
meiri en búist var við en álíka rannsókn hefur ekki
verið gerð hérlendis áður og ekki fundust heimildir
um sambærilega rannsókn erlendis. Greint var frá 18
lilvikum þar sem notkun Herbalife® leiddi til/hugs-
anlega leiddi til innlagnar á sjúkrahús en þar af voru
11 tilfelli lifrarbólgu. Ekki er hægt að útiloka að fleiri
en einn læknir nefni sama tilfellið af umræddri lifrar-
bólgu. Alvarlegustu aukaverkananna var þó yfirleitt
einungis getið af einum lækni. Þcgar greint var frá
aukaverkunum á hjarta- og æðakerfið getur verið um
að ræða Herbalife® með efedríni en sala slíkra vara
er ekki leyfð í Evrópu. Þótt óheimilt sé að selja fæðu-
bótarefnið Ripped Fuel®, með efedríni hérlendis
sögðust svarendur hafa orðið varir við aukaverkanir
af völdum þess í 13 tilvikum.
Warfarín virðist oftast hafa verið greint sem milli-
verkandi lyf sem skýrist líklega af því að meðferðar-
legt skammtasvið þess er þröngt og náið er fylgst með
meðferð sjúklinganna. Sem dæmi um aðra milliverkun
var greint frá því að birkiaska hefði hugsanlega milli-
verkað við Contalgin®, og kom læknirinn með þá til-
gátu að um lyfjakolaáhrif væri að ræða þar sem birki-
askan aðsogaði lyfið og minnkaði þannig aðgengi þess.
Þótt flestir (62%) spyrji sjaldan eða stundum
hvort sjúklingar neyti þessara efna og 19% spyrja
aldrei finnst meirihluta læknanna (55%) að það
skipti miklu eða mjög miklu máli að sjúklingar nefni
neyslu sína á efnunum. Nokkrir erlendir rannsakend-
ur hafa ályktað að þegar læknar skrái sögu sjúklinga
eigi þeir að spyrja um notkun náttúruefna (4,8,9). 1
könnuninni kom fram að 40% læknanna finnst það
skipta miklu eða mjög miklu máli að sjúklingar hafi
samráð við lækni áður en þeir neyta áðurnefndra
efna en 27% finnst það skipta litlu eða mjög litlu
máli. Nokkrir læknar tóku fram að það færi allt eftir
veikindum sjúklings og annarri lyfjameðferð. I kan-
adískri könnun meðal lækna og læknanema sögðu
98% læknanna að sjúklingar ræddu óhefðbundnar
lækningar við sig og 56% læknanna sögðust spyrja
sjúklinga um óhefðbundnar meðferðir (15).
Athyglisvert er að flestir svarendur sögðust hafa
þekkingu sína á náttúruefnum að mestu úr auglýs-
ingum. Meirihluti lækna vill fræðast meira um nátt-
úruefni sem er í samræmi við erlendar rannsóknir þar
sem læknar og læknanemar telja æskilegt að menntun
um náttúruefni fari fram í læknanámi (15). I núver-
andi könnun skera skurðlæknar sig úr þannig að þeir
vilja síður fræðslu en aðrar starfsgreinar. Þetta er um-
hugsunarefni því nokkrar auka- og milliverkanir sem
greint var frá vörðuðu aðgerðir og samfylgjandi lyfja-
gjöf. Erlend rannsókn sem gerð var hjá sjúklingum á
leið í aðgerð sýndi að 22% þeirra notuðu náttúruefni
og ályktað var að teymi á svæfingadeild ætti að spyrja
sjúklinga um notkun óhefðbundinna lækninga fyrir
aðgerð og þekkja mögulegar aukaverkanir (6).
í nokkuð mörgum tilvikum var munur á svörum
eftir aldri. Þeir sem yngri eru virðast líklegri til þess
að spyrja sjúklinga sína hvort þeir neyti efnanna og
finnst það skipta meira máli en þeim sem eldri eru að
sjúklingar nefni slíka neyslu. Yngri læknar virðast að
auki líklegri til að vilja meiri fræðslu um áðurnefnd
efni. Niðurstöðurnar eru í samræmi við kannanir í
Bandaríkjunum sem sýna að áhugi lækna á óhefð-
bundnum lækningum virðist meiri hjá nýútskrifuðum
læknum en þeim sem eldri eru (15).
Svarhlutfall spumingalistans, 38%, getur valdið því
að skakki verði í átt til þeirra sem eru meðvitaðri um
áhrif náttúrulyfja, náttúruvara og fæðubótarefna. Svör-
un kynjanna var svipað kynjahlutfalli Iæknastéttarinnar.
Við upphaf rannsóknarinnar var áætlað að skoða
sjúkraskýrslur á LSH fyrir allar innlagnir frá 1983-
2000 eftir ákveðnum skráningamúmerum ICD-9 og
ICD-10. Vegna mikils fjölda innlagna og tafa var ekki
mögulegt að gera slíka leit en tekið fyrir eitt ár til að
fá hugmynd um áreiðanleika skráningarkerfisins
vegna innlagna af þessu tagi.
í svörun spurningalistans kemur fram að 52 auka-
verkanir em taldar hafa leitt til innlagnar á sjúkrahús
eða stofnað lífi sjúklings í hættu. Þessar aukaverkanir
ætti að vera unnt að finna í skýrslum sjúkrahúsa hér-
lendis. Eftir þá athugun sem framkvæmd var, fyrir árið
2000, er ekki unnt að álykta um tíðni innlagna á LSH
vegna náttúruefna. Athugunin gefur þó mynd af því
skráningarkerfi sem notað er. Skráningarkerfið, Al-
Læknablaðið 2002/88 293