Læknablaðið - 15.09.2002, Qupperneq 60

UMRÆÐA & FRETTIR / HEILBRIGÐISMAL
Ólafur Ólafsson
Hærri dánartíðni er meðal sjúklinga er vistast á
sjúkrahúsum sem rekin eru með gróðamarkmiði (for
profit) en meðal sjúklinga er vistast á sjúkrahúsum
sem ekki eru rekin með gróðamarkmiði (non profit).
Þetta er niðurstaða rannsóknar McMaster háskól-
ans í Ontario í Kanada og háskólans í Buffalo í
Bandaríkjunum sem greint er frá í Canadian Medical
Asscociation Journal 2002 (66:1399-406).
Rannsóknin var gerð af „Framtíðarnefnd" Kan-
ada um heilbrigðisþjónustu vegna umræðna er urðu
þar í landi um að hleypa einkareknum „gróðasjúkra-
húsum" inn á heilbrigðismarkaðinn. í Kanada eru
95% af sjúkrahúsum rekin af góðgerðar- og trúarfé-
lögum (non profit) og meðal annars rtkisfjármögnuð
með tryggingum síðan 1960. Rannsóknin náði til
fleiri þúsunda sjúkrahúsa og 38 milljón sjúklinga er
vistuðust á einkasjúkrahúsum reknum með gróða-
hagsmunum og einkasjúkrahúsum þar sem gróða-
hagsmunir voru ekki hafðir að leiðarljósi. Margir
sjúklingar nutu Medicaretryggingar fyrir eldri sjúk-
linga í Bandaríkjum en þær duga ekki til. I ljós kom
að dánartíðni var 2% lægri á einkasjúkrahúsum sem
rekin voru án gróðamarkmiða (non profit) en hinum.
Ef skipulag bandarískra gróðasjúkrahúsa tækju
yfir sjúkrahússkerfi Kanada mætti áætla að dauðs-
föllum fjölgaði um 2000 eða um svipaðan fjölda og
deyr.
í Bandaríkjum mætti áætla að 14 000 fleiri sjúk-
lingar mundu deyja á gróðasjúkrahúsum en 13% af
sjúkrahúsum falla í þann flokk. Skýring rannsakanda
á þessu mun vera eftirfarandi: Hluthafar gróða-
sjúkrahúsanna vænta 10-15% arðs og sjúkrahúsin
greiða skatta. Menn vilja hafa eitthvað fyrir snúð
sinn, þess vegna er dregið úr gæðarekstri ef harðnar í
ári. Niðurstaða formanns nefndavinnu var: „Vill ein-
hver Kanadamaður semja af sér stærsta hlut sjúkra-
hússgeirans sem er fjármagnaður af hinu opinbera til
keðju gróðasjúkrahúsa eftir að hafa kynnt sér niður-
stöðurnar." Eins og áður er komið fram er hlutfall
greiðslna af vergri landsframleiðslu til heilbrigðis-
mála 30-40% hærra í Bandaríkjum en í Kanada (sjá
fyrri greinar.)
í Bandari'kjunum starfa tvisvar sinnunt fleiri sér-
fræðingar að ungbarnalækningum (neonatologists) og
þar eru rnun fleiri vistrými á ungbarnagjörgæsludeild-
um en í Bretlandi, Kanada og Ástralíu. Eigi að síður
er þar hærri tíðni léttburafæðinga (< 2500 gr) og ung-
barnadauða (dánir innan mánaðar eftir fæðingu) en í
síðastnefndu löndum.
Þessar upplýsingar koma fram í breska lækna-
blaðinu (BMJ) 8. júní 2002 og er vitnað í niðurstöður
rannsókna sem birtust í Pediatric (2002:109; 1036-43).
Rannsóknin var gerð af Dartmouth læknaskólanum í
Bandaríkjunum. Ungbarnadauði (neonatal mortality)
var 23-56% hærri í Bandaríkjunum en í hinum lönd-
um. Léttburafæðingar voru einnig algengastar í Banda-
ríkjunum. Fjöldi ungbarna með fæðingarþyngd undir
1500 gr var 1,45% í Bandaríkjum en um 1 % í hinum
Höfundur er löndunum. Leitað var skýringa á þessu. Fram kemur
fyrrverandi landlæknir að í Bandaríkjunum búa aðeins um 86% af börnum
og 78% af konum við tryggingar, en í hinum löndum
búa börn undir 18 ára aldri og konur 18-44 ára við
almannatryggingar.
I Ástralíu, Kanada og Bretlandi er ungbarna- og
mæðravernd kostuð af almannatryggingum. í Banda-
ríkjum eru táningafæðingar algengastar og táningar
eru oft ótryggðir og félitlir og leita því síður til mæðra-
verndar vegna fjárskorts. Fram kemur að há tíðni létt-
burafæðinga er ein aðalskýringin á fjölgun ungbama-
dánartilfella.
Fyrir um tíu árum, í tíð Sighvatar Björgvinssonar
þáverandi heilbrigðisráðherra, kom fram tillaga um
eigin greiðslur fyrir ungbarna- og mæðravernd. Til-
lagan var jarðsett af ráðherra er landlæknir og fleiri
aðilar lögðu fram svipaðar skýringar og hér hafa
komið fram. Við Islendingar erum ennþá með einna
sjaldgæfustu tilfellin af burðarmálsdauða í heimi.
672 Læknablaðið 2002/88