Fréttatíminn - 05.12.2014, Blaðsíða 29

Desemberuppbót félagsmanna VR í fullu starfi er núna 73.600 kr.
og á að greiðast ekki seinna en 15. desember.
VR | KRINGLUNNI 7 | 103 REYKJAVÍK | SÍMI 510 1700 | WWW.VR.IS
Hvenær kemur desemberuppbótin?
Virðing, réttlæti og gleðilega hátíð!
Þ að er stór misskilningur að það séu helst fyrrverandi kær-astar sem eru að dreifa nekt-
armyndum af stelpum. Þessi dreifing
er gríðarlega mikil og margþættari
en flesta grunar,“ segir Þórdís Elva
Þorvaldsdóttir sem hefur um árabil
unnið að forvörnum gegn kynferðis-
ofbeldi og er til að mynda handrits-
höfundur forvarnarmyndanna „Fáðu
já“ og „Stattu með þér.“ Hún lagði
nýverið lokahönd á fyrirlestur sem
fjallar m.a. um svokallað hefndark-
lám, sem til stendur að flytja sem víð-
ast á næstu mánuðum, enda málefnið
brýnt. „Þetta er næsta kynslóð kyn-
ferðisofbeldis,“ segir hún.
Fjórðungur ungmenna hefur
sent af sér nektarmynd
Alda Hrönn Jóhannsdóttir, settur að-
stoðarlögreglustjóri á höfuðborgar-
svæðinu, starfaði þar til í október hjá
lögreglunni á Suðurnesjum og fékk
þar inn á borð til sín mál sem varða
hefndarklám. „Flest málin eru tengd
smáforritnu SnapChat sem er tiltölu-
lega nýtt,“ segir Alda Hrönn. SnapC-
hat gerir notendum kleift að senda
10 sekúndna myndbönd og því hald-
ið fram að myndböndin eyðist sjálf-
krafa eftir að horft er á þau. Ljóst er
að það er ekki rétt því auðvelt er að
taka skjáskot af myndböndunum og
vista niður.
Samkvæmt niðurstöðum nýrrar
bandarískrar rannsóknar sem birt
var í Archives of Pediatric and Ado-
lescent Medicine hefur yfir fjórðung-
ur bandarískra ungmenna á aldrin-
um 14-19 ára sent nektarmynd af sér
rafrænt og þriðjungur hefur beðið
annan einstakling um að senda sér
nektarmynd.
Alda Hrönn segir það aðallega
myndir af ungum stúlkum sem sé
dreift án þeirra vilja eða vitundar
og þekkir hún dæmi þess að stelpur
hafi sent myndir af sér eftir áskor-
anir eða þrýsting frá félögum. „Þá
eru viðtakendur fleiri en einn og
af báðum kynjum. Það er eins og
í ákveðnum hópum hafi myndast
hópþrýstingur eða múgæsing þar
sem stelpur senda myndir af sér á
hópinn hver af annarri,“ segir hún
en yfirleitt sé þá um að ræða myndir
af stelpunum berum að ofan eða svo
gott sem. Vegna þess að auðvelt er að
vista niður myndir úr SnapChat fari
þær myndir þá oft fljótt í dreifingu.
Tinna Ingólfsdóttir vakti þjóðarat-
hygli þegar hún á síðasta ári steig
fram og greindi frá því að kynferðis-
legum myndum af henni hefði verið
dreift víða, Tinna sagði frá þeirri
vanlíðan sem þessu fylgdi og að
þarna hefði hún í raun verið beitt
kynferðisofbeldi. Tinna varð bráð-
kvödd stuttu síðar en móðir Tinnu,
Inga Vala Jónsdóttir, sagði í samtali
við Fréttatímann skömmu eftir að
Tinna lést að hún vonaðist til þess að
barátta dóttur sinnar skipti sköpum
og sagðist ákaflega stolt af henni að
hafa skilað skömminni þangað sem
hún átti heima. Tinna átti erfitt
félagslega en myndirnar hafði hún
sent til að öðlast félagslega viður-
kenningu.
Hefndarklám er
næsta kynslóð
kynferðisofbeldis
Amanda Todd
Fædd 27. nóvember 1996
Látin 10. október 2012
Amanda framdi sjálfsmorð 15 ára
gömul eftir að nektarmyndum af henni
var dreift á netinu. Þegar Amanda var
13 ára flutti hún búferlum og notaði
netið til að kynnast nýju fólki. Eftir
mikinn þrýsting sendi hún ókunnum
manni mynd af sér berri að ofan. Í
framhaldinu kúgaði maðurinn Amöndu
til að bera sig fyrir hann. Annars myndi
hann dreifa myndinni af brjóstunum á
henni. Nokkru síðar tilkynnti lögreglan
Amöndu að myndir af henni væru
í dreifingu á netinu. Hún var lögð í
hrottalegt einelti og framdi að lokum
sjálfsvíg. Rétt áður birti hún myndband
á netinu þar sem hún sagði frá því of-
beldi sem hún hafði verið beitt og vakti
málið heimsathygli.
Falsaðar nektarmyndir af
stúlkum
Nokkuð hefur verið fjallað um í fjöl-
miðlum svokallaðar chan-síður þar
sem íslenskir notendur skiptast á
kynferðislegum myndum af nafn-
greindum ungum stúlkum. Þessar
síður eru vistaðar erlendis og á því
lögreglan erfitt með að gera neitt
þótt þar sé verið að dreifa myndum af
stelpum sem yfirleitt eru kynntar þar
inn með fullu nafni, aldri, skóla og
bæjarfélagi. Þá eru þar dæmi um að
strákar óski sérstaklega eftir mynd-
um af ákveðnum stelpum og bjóði
myndir af öðrum stelpum í staðinn.
„Þeir skiptast á þessum myndum
eins og þetta séu fótboltaspil,“ segir
Þórdís Elva. Þeir sem stunda chan-
síðurnar senda myndirnar þannig á
milli sín í tölvupósti en nokkuð hefur
borið á að íslenskir notendur mæli
með ákveðinni annarri stórri alþjóð-
legri síðu þar sem myndirnar eru líka
birtar beint á síðunni.
Á þeirri síðu, sem er öllum opin
og aðgengileg, er meðal annars að
finna flokk þar sem birtar eru fals-
aðar myndir sem hefur verið breytt
í myndvinnsluforritum. Þar senda
notendur einnig inn myndir af jafn-
vel fullklæddum stelpum og biðja þá
sem eru færir í myndvinnslu um að
breyta myndinni. Þórdís tekur dæmi
að þarna sé hægt að senda inn mynd
af stelpu sem er í hestaferð með for-
eldrum sínum og skömmu síðar birt-
ist „fótósjoppuð“ mynd af henni þar
sem aðeins sést höfuðið en búið að
skeyta honum við nakinn líkama sem
er jafnvel í afar grófum kynferðisleg-
um stellingum. Á undirsíðum á chan-
síðunum er líka að finna flokka með
slíkum gervimyndum en stundum er
ekki hægt að sjá að myndin hafi verið
fótósjoppuð. „Þannig eru dæmi um
að myndir af nafngreindum íslensk-
um stelpum sem búið er að breyta
með myndvinnsluforriti séu komnar
í umferð og óþjálfað auga sjái ekki
betur en um sé að ræða raunveru-
lega nektarmynd,“ segir Þórdís Elva.
Nektarmyndir notaðar sem
kúgunartæki
Sú leið að láta breyta myndum af
stúlkum virðist vera farin þegar
engin leið er að verða sér úti um
nektarmynd af ákveðnum stúlkum.
„Þegar þessar myndir eru komnar
á netið þá verða þær þar og koma
upp í leitarniðurstöðum þegar leitað
er að nöfnum þessara stúlkna. Við
getum ímyndað okkur niðurstöðuna
ef tvær ungar konur væru að sækja
um vinnu, þær væru báðar jafn hæfar
og atvinnurekandi ákvæði að gúggla
þær og fyndi grófar nektarmyndir
af annarri þeirra. Þetta þyrftu þá
ekki einu sinni að vera myndir sem
stúlkan tók sjálf, þær gætu einfald-
lega verið falsaðar. Svona myndir
eru klárt brot gegn æru og friðhelgi
stúlknanna og hægt að nota þær sem
kúgunartæki,“ segir Þórdís Elva.
Hún bendir á að klám hafi þá til-
hneigingu að þróast í sífellt grófari
átt. Til dæmis þyki sumum nútíma
klámnotendum meira spennandi
að nálgast nektarmyndir sem eru í
dreifingu gegn vilja þess sem sést á
þeim, fremur en hefðbundið klám þar
sem samþykki leikenda liggur fyrir.
Dæmi um þetta séu nýlega dæmi um
innbrot í tölvur frægra einstaklinga
á borð við leikkonuna Jennifer Law-
rence þar sem dreift var nærgönglum
myndum af henni. Viðbrögð Jennifer
vöktu athygli. Hún sagðist upphaf-
lega hafa ætlað að birta yfirlýsingu
þar sem hún bæðist afsökunar en
hætti við og setti skömmina þar sem
hún á heima, hjá gerendunum. „Þetta
er ekki hneyksli, þetta er kynferðis-
brot,“ sagði hún og benti þeim sem
skoðuðu og dreifðu myndunum af
henni á að þeir væru að fremja kyn-
ferðisbrot.
Þórdís Elva og Alda Hrönn eru
sammála um að ábyrgðin liggi ekki
hjá þeim sem tekur af sér nektar-
myndir heldur þeim sem dreifa
myndunum. Þegar um er að ræða
dreifingu á myndum af ungmennum
undir 18 ára aldri falli það undir lög
um bann við dreifingu á kynferðis-
legu ofbeldi gegn börnum en Alda
Hrönn telur þó ekki vænlegast að
refsa ungmennum sem dreifa slíku
efni heldur þurfu að leggja höfuð-
áherslu á fræðslu.
Andlegar afleiðingar þess fyrir
ungar stúlkur að kynferðislegu efni
af þeim er dreift geta verið ógnvæn-
legar og fjölmörg dæmi eru um það
erlendis frá þar sem stúlkur fremja
sjálfsmorð eftir slíkt.
Erla Hlynsdóttir
erla@frettatiminn.is
Dreifing nektarmynda af ungum íslenskum stelpum er ekki
bundin við fyrrverandi kærasta. Algengt er að íslenskir karl-
menn skiptist á myndum af nafngreindum stúlkum á netinu,
rétt eins og um fótboltamyndir væri að ræða. Nýjasta fyrir-
bærið er að venjulegar myndir af stúlkum séu falsaðar eins og
um nektarmyndir sé að ræða.
Sexting:
Að senda kynferðislega
opinská skilaboð með
aðstoð farsíma eða tölvu.
Hugtakið er dregið af ensku
orðunum „sex“ og „texting“
sem merkja „kynlíf“ og „að
senda smáskilaboð.“
Hefndarklám
(e. Revenge porn):
Kynferðislega opinskátt efni
sem dreift er án vitundar
eða gegn vilja þess sem það
snertir.
20 úttekt Helgin 5.-7. desember 2014