Fréttatíminn - 05.12.2014, Blaðsíða 65

V
ið grípum hér
niður í frásögnina
þegar Jóhanna
Birna Sigurðar-
dóttir, 19 ára
unnusta Birgis
Óskarssonar, loftskeytamannsins
á Elliða, var að fá fregnir af slysinu
heima á Siglufirði. Hún var gengin
rúma átta mánuði með barn þeirra.
Barnið á að heita eftir föður
sínum
Jóhanna var á leið heim og var í
þungum þönkum:
„Fannfergið var svo mikið að
það var ekki bílfært nema að mjög
litlu leyti. Mér fannst ég geta ráðið
það af svip og tali fólksins sem ég
hitti og talaði við að það byggist
flest við að togarinn kæmi ekki
aftur heim til Siglufjarðar. Hins
vegar tel ég að ég og kona Krist-
jáns skipstjóra höfum verið einu
konurnar sem gátu verið vissar um
að okkar menn væru ekki um borð
í gúmbátnum sem saknað var. Það
heyrðist í Birgi eftir að gúmbátur-
inn slitnaði frá skipinu – ég þekkti
rödd hans – og svo vissu allir að
skipstjórinn færi alltaf síðastur
frá borði. Annars vissi enginn í
bænum hverjir þessir tveir menn
voru.
Alls staðar þar sem ég hafði
komið við í bænum var tauga-
titringur. Fólk taldi að þetta yrði
síðasta ferð Elliða enda var veðrið
kolvitlaust og hann lá á hliðinni.
Ég ákvað að láta barnið mitt heita
eftir Birgi ef hann færist með El-
liða. Ef það yrði stúlka yrði hún
látin heita Birgitta en Birgir ef það
yrði drengur.“
Um klukkan 19.30 – Erfið sam-
skipti í svartaéli
Klukkan 19.30 kom tilkynning um
að bátarnir af Snæfellsnesi væru
að raða sér skipulega upp til leitar
að mönnunum tveimur í gúmbátn-
um sem slitnaði frá Elliða. Stuttu
síðar kallaði Birgir loftskeyta-
maður á björgunarskipið sem var
á leiðinni til þeirra. Enn var um
hálfrar annarrar klukkustundar
sigling á slysstað:
„Júpiter – Elliði. Sjáið þið flug-
eldinn núna?“ Júpiter svaraði ekki.
Þá kom loftskeytastöðin í
Reykjavík inn og spurði Júpiter:
„Heyrðirðu það sem hann (Elliði)
sagði?“ Enn svaraði Júpiter ekki.
Reykjavík kom aftur inn: „Júpiter
– Reykjavík. Heyrðirðu þetta rétt
áðan hjá þeim? Nú svaraði Júpiter
og Reykjavík sagði:
„Hann var að spyrja rétt áðan
hvort þú hefðir séð neyðarljósið frá
honum.“
„Nei, ég hef ekki séð það enn
þá.“
Klukkan 19.35 spurði einn af
togurunum, sem voru á leiðinni
á slysstað, hvernig Júpiter gengi.
Aðalsteinn á Júpiter kvaðst hafa
heyrt í Elliða klukkan rúmlega
hálfátta:
„Já, það fer að styttast í okkur.
Ætli við eigum ekki fimmtán sjó-
mílur eftir.“
Um klukkan 19.50 töluðu Elliði
og Júpiter saman á ný. Þar sem
Elliði lá á hliðinni, mjög lágt á
sjónum, voru mun minni líkur á að
hann sæist á ratsjá en ella.
„Ég á eftir sirka tólf sjómílur,“
sagði Aðalsteinn.
„Já, við erum á reki ljóslausir.
Þið vitið það.“
„Já, við vitum það.“
„Sjáið þið okkur í radar? Ég
skipti“
„Nei, ég sé ykkur nú ekki í
radar enn þá. Þið skjótið upp öðru
hverju, er það ekki? Svo látum við
vita þegar við sjáum til ykkar.“
Stuttu síðar kallaði Júpiter:
„Viltu láta vita hvort þið sjáið ljósið
frá okkur núna. Við erum með
kastarann á.“
„Það er svo mikil gufa frá katlin-
um að við sjáum ekki vel frá okkur.
Skipti,“ svaraði Birgir.
Vélstjórarnir höfðu verið að
hleypa gufunni út áður en þeir yfir-
gáfu vélarrúmið – til að minnka
þrýstinginn og hættuna á spreng-
ingu þegar skipið sykki. Elliði var
með gufuknúna vél.
„Við sjáum ekki vel frá okkur.
Skipti,“ kallaði Birgir aftur.
„Það er nefnilega það. Viltu láta
okkur vita þegar þið skjótið næst
því þá ætlum við að slökkva á ljós-
kastaranum hjá okkur.“
„Já, ég skal gera það.“
Nú kallaði Júpiter á Elliða: „Það
er svartaél hérna hjá okkur eins og
er. Ég skal láta þig vita þegar stytt-
ir upp. Yfir.“ Ekki þýddi að skjóta
upp flugeldum því að Júpitersmenn
sáu ekkert fyrir snjóélinu.
„Júpiter – Elliði. Ég heyrði þetta,
þakka þér fyrir.“
Grundarfjarðarbáturinn Runólfur
var að kalla á Júpiter:
„Viltu segja okkur klukkan hvað
hann missti bátinn frá sér? Er það
nema einn bátur með tveimur
mönnum í? Hvernig er vindstaðan
þarna, í hvaða átt myndirðu álíta
að hann ræki – beint upp á Önd-
verðarnesið?“ Júpiter svaraði:
„Það var einn bátur með tveimur
mönnum sem rak burt klukkan
18.55. Ég talaði við hann aftur
klukkan rúmlega nítján og þá
sagði hann mér að það væru líka
tveir á korkfleka og svo var einn
mannlaus bátur. Það er vestan
ruddaveður hérna og mikill sjór.
Ég skipti.
„Takk, ég hef það.“
Nú kallaði Birgir á Elliða yfir til
Júpiters: „Við erum að skjóta núna.
Við erum að skjóta.“
„Já, og þá er komið annað él hjá
okkur,“ svaraði Júpiter.
Arngrímur Jónsson taldi líkur á að
mennirnir á gúmbátnum myndu
finnast á lífi – verra þótti honum
útlitið með piltana á flekanum:
„Við reiknuðum ekki með að sjá
piltana á korkflekanum aftur. Ég
taldi hins vegar að þrátt fyrir allt
væru Hólmar og Egill nú hólpnir.
Þessir gúmbátar höfðu þegar sýnt
að þeir voru góð björgunartæki.
Mér fannst nokkuð ljóst að bát-
arnir hefðu slitnað frá vegna þess
að enn var ferð á skipinu. Hefði það
verið stopp hefðu þeir að líkindum
ekki slitnað. Kristján vildi auðvitað
alls ekki að menn sjósettu bátana
strax. Það voru gríðarleg vonbrigði
að missa gúmbátana sem áttu að
bjarga okkur þegar skipið sykki.“
Sjómennirnir töluðu um það
í talstöðinni að með hliðsjón af
veðri og straumum ræki gúmbáta
að líkindum sex til sjö sjómílur á
klukkustund.
Nú heyrðist Birgir kalla:
„Júpiter – Elliði: „Við erum að
skjóta núna. Viljið þið líta út fyrir?“
„Já, en það er komið annað él
hérna, við lítum út,“ svaraði Aðal-
steinn.
„Allt í lagi.“
Allir sem gátu voru á útkikki
í brúnni á Júpiter. Stuttu síðar
heyrðist Aðalsteinn kalla:
„Elliði – Júpiter. Við erum búnir
að sjá það, ljósið.“
Klukkan 19.55 – Júpiter sér
neyðarljós
Þegar Birgir á Elliða heyrði svar
Aðalsteins varð hann mjög feginn.
Hann og félagar hans voru búnir
að bíða lengi milli vonar og ótta
og vissu ekki hvort Júpiter kæmist
á slysstað í tæka tíð. Þeim fannst
gott að vita að menn væru í það
minnsta farnir að sjá til þeirra.
„Þakka þér fyrir,“ sagði Birgir
og Aðalsteinn svaraði: „Þú verður
svo í sambandi áfram.“
„Ég geri það ef ég get.“
Júpiter kallaði: „Sérðu kastarann
hjá okkur?“
„Viltu bíða aðeins,“ sagði Birgir,
gekk frá talstöðinni og fór fram
í brú. Hann kom svo til baka og
kallaði í Júpiter: „Hvað er langt í
ykkur?“
„Augnablik,“ svaraði Aðalsteinn.
Hann fór að tala við Bjarna skip-
stjóra. Eftir stutta stund kom hann
til baka og kallaði:
„Hann heldur að það séu um 10
mílur (rúmir 18 km) í ykkur.“
Birgir þakkaði fyrir. Þetta þýddi
að um 45 mínútna sigling var eftir
miðað við fulla keyrslu.
Færist faðirinn
héti barnið eftir honum
Í bókinni Útkall – Örlagaskotið eftir Óttar Sveinsson er ný frásögn af árásinni á Goðafoss, byggð á viðtölum við þá sem
komust af en einnig þýsku kafbátsmennina sem sökktu skipinu á ögurstundu við Garðskaga 1944. Þar er jafnframt lýst
aðdraganda þess þegar Óttar leiddi saman fyrrum skipverja á Goðafossi og loftskeytamann kafbátsins á bókasýningunni
í Frankfurt 2011. Titilsaga bókarinnar fjallar um það þegar togarinn Elliði SI1 frá Siglufirði lá lengi ljóslaus og vélarvana á
hliðinni í glórulausu hafróti og éljagangi út af Breiðafirði í febrúar 1962. Tuttugu og átta manna áhöfn barðist fyrir lífi sínu
áður en skipið sökk. Lýst er atburðarás slyssins og líðan þeirra sem heima biðu milli vonar og ótta.
Togarinn Elliði SI1 frá Siglufirði lá lengi ljóslaus og vélarvana á hliðinni í glórulausu hafróti og éljagangi út af Breiðafirði í
febrúar 1962. Tuttugu og átta manna áhöfn barðist fyrir lífi sínu áður en skipið sökk. Frá baráttu sjómannanna er greint í nýút-
kominni bók Óttars Sveinssonar, Útkall – örlagaskotið.
Óttar Sveinsson rithöfundur.
56 bækur Helgin 5.-7. desember 2014