Læknablaðið - 15.06.2008, Blaðsíða 14

■ FRÆÐIGREINAR
RANNSÓKNIR
fjögur ákveðin lykileinkenni sem eru hjálpleg til
að meta þörf fyrir hraðgreiningarpróf eða ræktun
þegar hálssærindi eru til staðar, svokölluð Centor
criteria. Þau eru hiti meiri en 38,5°, eitlabólgur á
hálsi, skán á hálskirtlum og ekki kvef eða hósti. Ef
tvö til fjögur af þessum einkennum eru til staðar
eru talsverðar líkur á að þetta sé streptókokkaháls-
bólga og því ástæða til að gera hraðgreiningarpróf.
Mikilvægt er að gera ekki hraðgreiningarpróf
nema ástæða sé til og minnka þannig líkur á með-
höndlun á S. pyogenes berum. Þessi fjögur einkenni
eiga við einstaklinga 15 ára og eldri en hægt að
hafa til hliðsjónar við mat á frekari rannsóknum
hjá yngri krökkum.
Sjaldan er ástæða til að meðhöndla S. pyogenes-
bera með sýklalyfjum. Berar smita síður aðra, það
er 9% á móti 25% þeirra sem hafa raunverulega
sýkingu (16). Einnig er mun erfiðara að uppræta
beraástandið (17). Gjöf sýklalyfja raskar jafnvægi
eðlilegu bakteríuflórunnar og hefur meðferð með
viridans streptókokkum til dæmis bætt árangur
meðferðar á endurteknum streptókokkahálsbólg-
um (18). Enn er þó ekki ljóst hversu mikil áhrif
eðlilega örveruflóran hefur varðandi árangur
meðferðar (19). Tilteknir viridans streptókokkar
geta myndað sýkladrepandi efni sem auðvelda
þeim baráttuna við aðrar bakteríur í hálsinum og
geta hugsanlega nýst í meðhöndlun á endurtekn-
um hálsbólgum í framtíðinni (20).
Niðurstöður úr sýklalyfjaónæmi S. pyogenes
fyrir penicillín, erýtrómýcín og tetracýklín eru í
samræmi við skýrslu Landspítala um sýklalyfja-
ónæmi 2004. S. pyogenes eru alltaf næmir fyrir
penicillíni og cefalóspóríni. Ónæmi fyrir makról-
íðum hefur verið vaxandi, sérstaklega í Evrópu,
allt upp í 26% (21). En niðurstöður okkar sýndu
17% sýklalyfjaónæmi fyrir erýtrómýcíni.
Vaxandi ónæmi baktería fyrir makrólíðum er
sérstakt áhyggjuefni. Fyrir þá sem eru með peni-
cillínofnæmi eru makrólíðar mikilvæg lyf. Með
þessa þróun ónæmis í huga ættu læknar að nota
makrólíða eingöngu þegar skýr ábending er fyrir
þeim lyfjum. Með aðhaldssamri notkun makról-
íða er von til þess að stöðva megi frekari þróun
ónæmis. Fyrsta lyf við meðhöndlun streptókokka-
hálsbólgu ef ofnæmi fyrir penicillíni er til staðar
er fyrstu kynslóðar cefalósporín (Keflex), þó
ekki ef viðkomandi hefur áður fengið alvarleg
ofnæmiseinkenni. Annað lyf er klindamýcín og
erýtrómýcín er þriðja lyfið (3).
Ákveðið var að nýta hálsstrok barnanna til að
skoða hvort einhver MÓSA fyndist þar. Ef sérstak-
lega hefði verið leitað að MÓSA hefði þurft að taka
nefstrok sem ekki var gert. Hins vegar er MÓSA
mjög oft í hálsi en finnst þá gjarnan einnig í nefi
og/eða nárum (22). Líklegt er að útbreiðsla MÓSA
á íslandi sé lítil og styður þessi rannsókn það.
Niðurstöður þessarar rannsókna sýna að
tæplega fjórðungur barnanna á bera S. pyogenes
í hálsi. Þessa háu beratíðni verða læknar að hafa
í huga við greiningu streptókokkahálsbólgu.
Rétt er að gera streptókokkarannsóknir aðeins
ef einkenni benda til streptókokkahálsbólgu og
lágmarka þannig líkur að verið sé að meðhöndla
streptókokkabera.
Þakkir
Rannsóknin var styrkt af Vísindasjóði Félags
íslenskra heimilislækna. Höfundar þakka skóla-
hjúkrunarfræðingum Hofstaðaskóla, Flataskóla
og Garðaskóla fyrir veitta aðstoð við framkvæmd
rannsóknarinnar og lífeindafræðingum sýkla-
fræðideildar Landspítala fyrir úrvinnslu sýnanna.
Heimildir
1. Bisno AL. Acute pharyngitis: etiology and diagnosis.
Pediatrics 1996; 97: 949.
2. Wannamaker LW. Perplexity and precision in the diagnosis
of streptococcal pharyngitis. Am J Dis Child 1972; 124: 352.
3. Landlæknisembættið. Klínískar leiðbeiningar um hálsbólgu,
2004.
4. Bisno AL, Gerber MA, Gwaltney JM, Kaplan EL, Schwartz
RH. Practice guidelines for the diagnosis and management of
group A streptococcal pharyngitis. CID 2002; 35:113-25.
5. Ozturk CE, Yavuz T, Kaya D, Yucel M. The rate of
asymptomatic throat carriage of group A streptococcus in
school children and associated ASO titers in Duzce, Turkey.
Jpn J Infect Dis 2004; 57: 271-2.
6. Gunnarsson RK, Holm SE, Söderström M. The prevalence
of beta-haemolytic streptococci in throat specimens from
healthy children and adults. Scand J Prim Health Care 1997;
15:149-55.
7. Strömberg A, Schwan A, Cars O. Throat carrier rates of beta-
hemolytic streptococci among healthy adults and children.
Scand J Infect Dis 1988; 20:411-7.
8. Hoffmann S. The throat carrier rate of group A and other beta
hemolytic streptococci among patients in general practice.
Acta Path Microbiol Immunol Scand 1985; 93: 347-51.
9. Begovac J, Bobinac E, Benic B, et al. Asymptomatic pharyngeal
carriage of beta-haemolytic streptococci and streptococcal
pharyngitis among patients at an urban hospital in Croatia.
Eur J Epidemiol 1993; 9: 405-10.
10. Bisno AL. Group A streptococcal infections and acute
rheumatic fever. N Engl J Med 1991; 325:783-93.
11. Performance Standards for Antimicrobial Disk Susceptibility
Tests; Approved Standard. Clinical and Laboratory Standards
Institute document M2-A9 ninth ed: Clinical and Laboratory
Standards Institute, 940 West Valley Road, Suite 1400, Wayne,
Pennsylvania 19087-1898 USA; 2006.
12. Pichichero ME, Marsocci SM, Murphy ML, Hoeger W, Green
JL, Sorrento A. Incidence of streptococcal carriers in private
pediatric practice. Arch Pediatr Adolesc Med 1999; 153: 624-
8.
13. Gerber MA. Comparison of throat cultures and rapid strep
test for diagnosis of streptococcal pharyngitis. Pediatr Infect
Dis J 1989; 8: 820-4.
14. Landlæknir. Skráningarskyldir sjúkdómar eftir mánuðum,
1997-2006.
15. Cornfeld D, Hubbard JP, Harris TN, Weaver R. Epidemiologic
studies of streptococcal infection in school children. Amer J
Publ Health 1961; 51: 242-9.
16. James WE, Badger GF, Dingle JH. A study of illnesses in a
group of Cleveland families, XIX; the epidemiology of the
acquisition of group A streptococci and of associated illness.
N Engl J Med 1960; 262: 687-94.
17. Kaplan EL, Gastanaduy AS, Huwe BB. The role of the carrier
in treatment failures after antibiotic for group A streptococci
in the upper respiratory tract. J Lab Clin Med. 1981; 98: 326-
35.
450 LÆKNAblaðið 2008/94