Læknablaðið - 15.11.2008, Blaðsíða 20

■ FRÆÐIGREINAR
RANNSÓKNIR
Tafla IV. Notkun, viðhorfog óskir miðað við hópa, búsetu og netnotkun
Wilcoxonpróffyrir samanburð tveggja fiokka spurninga.
1) Hópar: Öryrkjar (n=213); Aórir þegnar (n= 2) Búseta: Stór-Reykjavíkursvæöi (n=220); 1 3) Notkun nets: Oft í viku eóa oftar (n=264); =221) .andsbyggð (n=212) Vikulega eöa sjaldnar (n =166)
Flokkun spurninga: Hópar11 p-gildi Búseta21 p-gildi Notkun nets3’ p-gildi
Notkun tölvu, nets og tölvupósts <0,000 <0,000
Eiga og vilja hafa aögang að eigin heilbrigðisupplýsingum e.m.a) <0,05 <0,01
Notagildi aðgangs að eigin heilbrigðisupplýsingum <0,000 e.m."> e.m."1
Notkun heilbrigðisupplýsinga <0,000 e.m.a) <0,05
Notkun aðgangs á netinu <0,05 <0,000 <0,000
Öryggi upplýsinga e.m.a) e.m."> <0,000
Rafræn sjúkraskrá e.m.a) e.m.a) <0,001
a) e.m.=ekki marktækt.
að upplýsingum um börn sín. Vegið hlutfall þeirra
sem töldu sig eiga að hafa aðgang á netinu og
sýndu skilning á réttindum til aðgangs að eigin
heilbrigðisupplýsingum var undir 50%, með
marktækt hærra hlutfall öryrkja (59%, n=121) en
annarra þegna (44,5%, n=97) með skilning (N=423,
X~=12,49, p<0,05). Tafla III sýnir fullyrðingar um
aðgang og notkun tölvu og nets með marktækt
hærra hlutfall öryrkja en annarra þegna sammála
eða mjög sammála.
Við röðun raðbreytuspurnirtga í sjö efnisflokka
(tafla IV) kom fram marktækur munur með
Wilcoxon prófi á nokkrum flokkum um notkun,
viðhorf og óskir eftir hópum, búsetu og netnotkun.
Prófið sýnir ekki hvar munurinn liggur, en tafla II
um tölvur og net sýnir mun á notkun öryrkja
og annarra þegna. Kí-kvaðratpróf á stökum
spurningum innan efnisflokka sýndi líka marktækt
hærra hlutfall öryrkja í öllum sex spurningum
flokks um notagildi aðgangs og fjórum af fimm
um notkun heilbrigðisupplýsinga. Eins sýndu
virkir notendur netsins marktækt hærra hlutfall í
öllum fjórum spumingum um notkun aðgangs á
netinu og íbúar Stór-Reykjavíkursvæðis marktækt
hærra hlutfall en landsbyggðar í þremur. Frekari
hneigð niðurstaðna var ekki sýnileg.
Vegið hlutfall notenda með reynslu af að biðja
um aðgang að eigin heilbrigðisupplýsingum var
11,5%, marktækt hærra hlutfall öryrkja en annarra
þegna (N=431, XZ=25,72, p=0,000). Tæp 36% (n=23)
þeirra sem svöruðu fengu aðganginn samdægurs,
17,2% (n=ll) innan viku, 18,8% (n=12) innan
mánaðar, 12,5% (n=8) síðar og 15,6% (n=10) höfðu
ekki fengið aðgang. í töflu V um viðhorf og óskir
um rafrænan aðgang að þjónustu og upplýsingum
hjá TR má sjá marktækan mun á öryrkjum og
öðrum þegnum í fimm tilvikum af sjö.
Nær allir þátttakendur vildu einn eða fleiri
rafræna þjónustuþætti TR og yfirlit yfir greiðslur
og réttindi hjá TR á netinu þegar þeir voru beðnir
að velja. Marktækt hærra hlutfall öryrkja en
annarra þegna óskuðu eftir tilteknum þáttum í
þjónustu TR, þar með talið virkum rétti til bóta
(tafla VI). Hærra hlutfall kvenna en karla óskaði
eftir að sjá umsóknir um þjónustu og hærra hlutfall
fólks á Stór-Reykjavíkursvæði en landsbyggð vildi
sjá yfirlit yfir fengnar greiðslur (X"=4,98, p=0,026)
og afgreidd mál hjá TR (X~=14,00, p=0,000).
Vegið hlutfall þeirra sem höfðu samskipti við TR
árlega eða oftar var 26%, marktækt hærra hlutfall
öryrkja (62,8%, n=130) en annarra þegna (23,7%,
n=52) (N=426, X2= 83,47, p=0,000). Marktækt hærra
hlutfall íbúa á Stór-Reykjavíkursvæði en íbúa á
landsbyggðinni (N=395, X2=5,36, p=0,021) vildi
skoða eigin upplýsingar í heimilistölvunni, þegar
valið var milli heilsugæslustöðvar, afgreiðslustaða
TR, vinnustaðar eða bókasafns.
Umræða
Rannsóknin, sem er sú fyrsta sinnar tegundar á
Islandi, gaf í heild skýra lýsingu á sjónarmiðum
þátttakenda og mun hjá öryrkjum og öðrum
þegnum. Áberandi var hve tölvu- og netaðstaða
öryrkja var mun lakari en hjá öðrum, munurinn
var marktækur og líka ef miðað var við
búsetu þátttakenda. Munur á öryrkjum og
öðrum reyndist einnig marktækur á skilningi á
aðgangsréttindum og mörgu um viðhorf og óskir
um aðgang að eigin heilbrigðisupplýsingum og
þjónustu TR á netinu. Munurinn var áberandi í
þáttum um kosti og vilja til aðgangs. í heildina
töldu um og yfir 90% að þeir ættu að hafa aðgang
að eigin heilbrigðisupplýsingum og forráðamenn
að upplýsingum um börn sín.
Öryrkjar hafa meiri skilning, jákvæðari viðhorf
og ákveðnari óskir um rafræna þjónustu en aðrir.
Þeir þekkja kostina og virðast tilbúnir í slíka
þjónustu. Niðurstöður öryrkja og fjárhags- og
félagslega bágstaddra notenda í Colorado um
aukinn skilning á eigin heilsufari voru áþekkar.
Þó virðist sem öryrkja hér á landi skorti frekar
skoðanir og þekkingu á möguleikum til að nota
netið heima og í almenningsaðstöðu ef miðað
er við sambærilegt þýði í Colorado. Hærri
meðalaldur íslenskra öryrkja (50 ár miðað við 42 ár
í Colorado) gæti samt haft áhrif og skýrt muninn
(9)'
Styrkur Islendinga felst fyrst og fremst í
almennri tölvu- og netnotkxm. Sambærilegar
niðurstöður frá Hagstofu fslands um tölvur og
net á heimilum landsmanna styrkja rannsóknina
(16) og niðurstöður um mun á öryrkjum og
öðrum þegnum eru þar mikilvæg viðbót. Munur
732 LÆKNAblaðið 2008/94