Læknablaðið - 15.05.2010, Blaðsíða 32

FRÆÐIGREINAR
RANNSÓKN
Tafla I. Ferli rannsókna og niðurstöður þeirra ásamt viðmiðunargildum.
Fyrstu # 1 # 2 (e. klst) Viðmiðunargildi
rannsóknarniðurstöður:
Na* (mmól/L) 116 115 137-145
K* (mmól/L) 7,5 7,3 3,5-5,0
Cl- (mmól/L) 86 84 98-110
Kolsýra (mmól/L) 8 12 22-31
CRP (mg/L) 8 8 <10
Kreatínín (mmól/L) " 17 12-35
Síðari Hormón # 1 Viðmiðunargildi
rannsóknarniðurstöður:
Kortisól (nmól/L) 535 200-700
17a-OHP (nmól/L) 30,6 1,8-10,4
Aldósterón (pmól/L) >3892 111-860
Renín (pmól/L) 92 0.-2,4 (liggjandi)
Umræður
Hér er sagt frá dreng með lífshættulegar brenglanir
á blóðsöltum orsakaðar af þvagfærasýkingu
og bakflæði. Þetta sjúkdómstilfelli er mikilvæg
áminning um að alvarleg þvagfærasýking hjá
ungum börnum getur verið einkennalítil. Að auki
sýnir dæmið gildi þess að athuga blóðsölt hjá
börnum með óljós einkenni.
Natríumþéttni í blóði er stýrt í nýrum með
mismunandi frásogi á natríum og vatni í þvagi.
Natríumskortur er algengasta saltröskunin og
Mynd 1. Bakflæðircmnsókn
(micturition
o/stourethrogram, MUCC)
synir fjórðu gráðu bakflæði í
Itægri þvngleiðara.
finnst hjá allt að 3% barna sem lögð eru inn á
spítala.1 Einkenni natríumskorts eru mjög einstak-
lingsbundin og fara bæði eftir því hversu lágt
natríumgildið er og hversu hröð lækkunin er
en í flestum tilfellum er talið að einkenni komi
fram við 125 mmól/L. Einkenni geta verið frá
miðtaugakerfi, vöðvum og hjarta- og æðakerfi.
Lækkun á natríum í blóði leiðir til aukins osmó-
sustiguls yfir blóðheilaþröskuld og heilabjúgur
getur myndast. Einkenni eins og höfuðverkur,
ógleði, uppköst, pirringur eða flog koma til vegna
aukins innankúpuþrýstings. Hlutfall heilastærðar
og kúpurýmis er stærra hjá börnum miðað við
fullorðna. Heili barns nær fullorðinsstærð við sex
ára aldur en fullorðinsstærð kúpu næst ekki fyrr
en við 16 ára aldur. Af þessum sökum eru börn í
meiri hættu á að þróa með sér einkenni eða heila-
mein í tengslum við natríumskort.2-3
Lækkuð natríumþéttni (Na+ <130 mmól/L í
sermi) getur orsakast á þrjá mismunandi vegu: 1)
ofmagn vökva, 2) of mikill útskilnaður natríum,
annaðhvort um nýru eða annars staðar frá og
3) ónóg inntaka á natríum. Algengasta orsök
natríumskorts hjá börnum er vegna vökva og salt-
taps um meltingarveg vegna niðurgangs. Natríum
getur tapast um nýru, oft vegna notkunar þvag-
ræsilyfja en einnig getur verið um salttapandi
nýrnabólgu, skort á saltsterum eða heilkenni
salttaps frá heila í kjölfar höfuðáverka að ræða.2
Óhófleg seyting á vasópressíni er mjög sjaldgæf
orsök natríumskorts hjá börnum en slíkt ástand
er aftur mun algengara hjá fullorðnum.1 Ónóg
inntaka natríums er sjaldgæf orsök en of mikil
inntaka á vatni eða vanþrýstnum (e. hypotonic)
vökva er ekki óalgeng hjá börnum. í vökva-
þurrðarástandi, eins og oftast er raunin við
natríumskort, minnkar gaukulsíunarhraði og út-
skilnaður á natríum í þvagi minnkar. Sé natríum-
tapið frá öðrum stöðum líkamans mælist natríum
í þvagi einnig lágt sem einnig væri raunin fyrir
sjúklinga með minnkað virkt blóðrúmmál, eins
og sjá má til dæmis í hjartabilun eða nýrunga-
heilkenni (e. nephrotic syndrome). Ef salttapið
er um nýru myndu natríumgildi í þvagi aukast
og þvagmagn einnig. Frumkomið salttap um
nýru er helst að sjá hjá sjúklingum með arfgeng-
an fjölblöðrunýrnasjúkdóm, bráða millivefsnýra-
bólgu eða króníska nýrnabilun. Saltsteraskortur,
pseudóhypóaldósterónismus (PHA), notkun þ vag-
ræsilyfja og kvillar í meltingarfærum geta einnig
leitt til aukins salttaps um nýru og natríumskorts
í kjölfarið.3
Stýring natríumbúskaps er annars vegar háð
flæði natríumjóna yfir himnur nýmapíplufruma
og hins vegar háð hormónum eins og aldósteróni.
Aldósterón hefur tveimur meginhlutverkum að
344 LÆKNAblaðið 2010/96