Læknablaðið - 15.05.2010, Blaðsíða 48

UMRÆÐA O G FRÉTTI
UMFERÐARÖRYGGI
R
Mikilvægt að læknar láti í sér heyra
Það er óumdeilanleg staðreynd að hæfni fólks til aksturs minnkar
með hækkandi aldri. Mjög er þó einstaklingsbundið hvenær svo er
komið að viðkomandi verður að hætta akstri vegna hættu fyrir sjálfan
sig og aðra. Sjúkdómar og fötlun ýmiss konar geta einnig haft áhrif
á getu til aksturs og þá óháð aldri. Læknar hafa oft á tíðum staðið
frammi fyrirþví að tilkynna skjólstæðingi sínum að hann/hún sé ekki
lengur fær um að stjórna ökutæki vegna aldurs eða sjúkdóms. Fyrir
Alþingi liggur nú frumvarp til nýrra umferðarlaga þar sem meðal
annars er kveðið á um að trúnaðarlæknir Umferðarstofu sinni þessari
tilkynningaskyldu. Að sögn Birnu Hreiðarsdóttur lögfræðings í
samgönguráðuneytinu hafa engar formlegar athugasemdir borist frá
læknum um frumvarpið.
Læknar hafa með réttu talið sig brjóta trúnað við
sjúkling með því að tilkynna opinberum aðilum að
þeir telji einstakling óhæfan til að stjórna ökutæki
vegna aldurs eða sjúkdóms. Þar sem gildandi
lög hafa ekki tekið af tvímæli um þetta hefur
trúnaðarskyldan í mörgum tilfellum vegið þyngra
en tilkynningaskyldan. Hafa læknar reyndar
lýst þessu þannig að ástandið væri óþolandi,
þeir vissu fullvel hvernig staðan væri en væru
jafnframt bundnir af trúnaðarskyldunni. Liggur í
augum uppi að samband læknis við sjúkling getur
boðið óbætanlegan skaða af því ef læknir tilkynnir
slíkt í óþökk sjúklingsins og ekki síst ef reglur eru
óskýrar og opnar til túlkunar á báða bóga.
Vandinn færist þá jafnvel yfir á fjölskyldu
viðkomandi sem hefur áhyggjur af akstri aldraðra
eða veikra í fjölskyldunni en á erfitt með að koma í
veg fyrir hann ef viðkomandi er ósamvinnuþýður.
Má gera ráð fyrir að sum slík mál hafi ekki leyst
endanlega fyrr en viðkomandi hafi lent í óhappi
eða slysi í umferðinni. Það getur þó engan veginn
talist ásættanleg lausn.
Á Læknadögum 2010 var haldið sérstakt
málþing um efnið og þar höfðu framsögu Ólöf
H. Bjarnadóttir endurhæfingar- og taugalæknir á
Reykjalundi, Birna Hreiðarsdóttir lögfræðingur
í samgöngu- og sveitastjórnarráðuneytinu og
Kjartan Þórðarson sérfræðingur hjá Umferðarstofu.
Trúnaðarskylda og tilkynningaskylda
Ólöf fór yfir mat á hæfni til aksturs og rakti
Hávar rannsóknir á ökufærni ýmissa sjúklingahópa og
Sigurjónsson útlistaði núverandi lagaumhverfi. Hún tíundaði
jafnframt hvaða þekkingu læknar verða yfir að
ráða til að geta metið hæfni fólks til aksturs.
„Læknar þurfa að hafa þekkingu um
sjúkdóma viðkomandi og jafnframt líkamlega
og vitræna færni ökumanns. Það mat er mjög
einstaklingsbundið. Læknirinn þarf að vita hver
er tilskilin lágmarksfærni við öruggan akstur og
möguleikann að tengja niðurstöður og meðal
annars akstursmat við slysahættu.
Hún undirstrikaði að „gráa svæðið" væri
alltaf erfiðast þar sem vafi leikur á um hæfni
einstaklings til aksturs.
„Það er siðferðileg skylda lækna að taka
afstöðu til aksturshæfni ef einstaklingur er mjög
heilsuveill. Það er lagaleg skylda að meta á
réttlátan og faglegan hátt hæfni fatlaðra til að aka.
Það snýst um jafnrétti einstaklinganna og rétt
þeirra til eðlilegra lífsgæða."
Ölöf lagði áherslu á mikilvægi þess að trúnaður
héldist milli læknis og sjúklings. „Tengsl læknis og
sjúklings eru mjög mikilvæg.
Tilkynningaskylda getur haft neikvæð áhrif
sem skaðar almannaheill því það getur orðið til
þess að sjúklingur leyni lækni upplýsingum um
heilsufar sitt af ótta við að missa ökuréttindi.
Reynsla frá Bandaríkjunum þar sem ólíkar reglur
gilda frá einu fylki til annars sýnir þetta; þar sem
tilkynningaskyldan hefur verið lögfest leyna
sjúklingar ástandi sínu frekar," segir Ólöf.
„Ég er ekki sannfærð um að trúnaðarlæknir
hjá Umferðarstofu bjargi málunum, því hvernig á
einn læknir að geta metið allt það sem komið getur
upp á. Ég óttast að þama muni skorta á faglega
þekkingu nema trúnaðarlæknirinn njóti stuðnings
heillar nefndar sérfræðinga á ýmsum sviðum
læknisfræði. Þannig er þetta í Svíþjóð en þar hefur
trúnaðarlæknir Sænsku umferðarstofunnar sagt
að læknar sinni ekki nógu vel tilkynningaskyldu
sinni þrátt fyrir hún að hún sé bundin í lög," sagði
Ólöf að lokum og sagði margt ennþá óljóst og
óútskýrt varðandi þessa grein nýs frumvarpd til
umferðarlaga.
Þess má geta að samtökbandarískra taugalækna
gáfu nýverið út leiðbeiningar um hvemig læknar
geta metið hæfni sjúklinga með heilabilun til
aksturs.
360 LÆKNAblaðið 2010/96