Læknablaðið - 15.05.2010, Blaðsíða 39

FRÆÐIGREINAR
RANNSÓKNIR
Það hefur meðal annars áhrif á efnaskipti líkamans,
flókin áhrif á ónæmiskerfið auk virkni á hjarta,
nýru, miðtaugakerfi og fleira. Undir álagi getur
framleiðsla þess tífaldast og er sú aukning talin
auka lifun með því að auka útfallsbrot hjartans,
auka næmi æða til að svara katekólamínum, auka
vinnugetu rákóttra vöðva, auka nýframleiðslu
sykurs og fleira. Sjúklingar með kortisólskort
eru því í lífshættu fái þeir ekki uppbótarmeðferð
með kortisóli undir álagi og mikilvægi þess að
læknar geti greint kortisólskort verður því seint
ofmetið.28 Einnig er mikilvægt að benda á að
þegar sjúklingur leitar til læknis þremur vikum
eftir fæðingu eru tekin skjaldkirtilspróf þar sem
bæði TSH og fT4 er lækkað og er það túlkað sem
frumkomin (primer) vanstarfsemi í skjaldkirtli
og viðkomandi konu ráðlagt að auka skammt
skjaldkirtilshormóna. Vitað er að uppbótarmeðferð
með skjaldkirtilshormónum getur aukið hættu á
kortisólkrísu ef um undirliggjandi frumkominn
eða afleiddan kortisólskort er að ræða.26- 27
Einkenni viðkomandi konu versnuðu mikið eftir
að skjaldkirtilshormónaskammtur var aukinn
og því má draga þá ályktun að sú meðferð hafi
getað leitt til versnandi einkenna. Konan var
einnig með skort á prólaktíni sem augljóslega
leiddi til vandræða við brjóstagjöf. Mæling á
blóðgildi prólaktíns hefði auðveldað greiningu
og meðferð en sú mæling er ódýr á Landspítala.29
Tíðni brjóstagjafa í vestrænum löndum hefur farið
vaxandi á síðustu tveimur áratugum og hafa 97%
íslenskra kvenna barn sitt á brjósti eftir fæðingu
sem er óvenju hátt miðað við önnur lönd.30'32
Flestar þeirra kvenna sem hefja ekki eða hætta
brjóstagjöf snemma eftir fæðingu barns gera það
vegna áhyggna af vannæringu bams, fyrri erfiðrar
reynslu, sára eða sýkinga í brjósti eða félagslegra
aðstæðna.33'34 Ekki er vitað hversu margar hætta
vegna prólaktínskorts en áætla má að þær séu
fáar. Þegar kona hættir vegna prólaktínskorts
er það augljóslega vegna þess að engin mjólk
kemur fram og barn nærist ekki. Þau einkenni
eru dæmigerð fyrir prólaktínskort og nokkuð
frábrugðin öðrum vandamálum sem tengjast
brjóstagjöf. Þó algengi SH hafi farið minnkandi
með betri fæðingarhjálp er mikilvægt að læknar
og ljósmæður hafi það í huga, sérstaklega hjá konu
sem ekki mjólkar eftir fæðingu barns. Aætluð
heildarblæðing hjá umræddri konu var 600-700 ml
sem er líklega vanmetin miðað við gildi blóðrauða
eftir fæðingu. Það er þekkt að SH komi fram hjá
konum sem ekki hafa haft ríkulegt blóðtap í eða
eftir fæðingu þó svo að fáum tilfellum hafi verið
lýst sem bendir til þess að aðrar orsakir en blóðtap
og blóðþrýstingsfall geti verið undirliggjandi.3-
10-12,19 Rarmsóknir hafa sýnt fram á möguleg tengsl
við sjálfsofnæmi og í þessu tilfelli hefur sjúklingur
fyrri sögu um sóra.19 Mælingar á mótefnum gegn
heiladingli eru á rannsóknarstigi og því var ekki
mögulegt að mæla slíkt hjá umræddri konu. Sú
staðreynd að SH greinist oftast mörgum árum
eftir barnsburð undirstrikar það að taka góða fyrri
heilsufarssögu af sjúklingi og meðal annars spyrja
um fæðingarsögu.8'9'11
Líklega er heilkennið vangreint, sérstaklega hjá
konum sem hafa ekki hormónaskort að fullu og er
tilgangurinn með þessari grein að vekja athygli á
SH og ekki síst kortisólskorti. Sheehan heilkenni
er auðvelt að greina og meðhöndla, mikilvægast
er að muna eftir því.
Heimildir
1. Sheehan HL. Post-partum necrosis of the anterior pituitary. J
Pathol Bacteriol 1937; 45:189-214.
2. Sheehan HL. The frequency of post-partum hypopituitarism
J Obstet Gynaecol Br Commonw 1965; 72:103-11.
3. Zargar AH, Singh B, Laway BA, Masoodi SR, Wani AI,
Bashir MI. Epidemiologic aspects of postpartum pituitary
hypofunction (Sheehan's syndrome). Fertil Steril 2005; 84:
523-8.
4. Feinberg EC, Molitch ME, Endres LK, Peaceman AM. The
incidence of Sheehan's syndrome after obstetric hemorrhage.
Fertil Steril 2005; 84: 975-9.
5. Regal M, Paramo C, Sierra SM, Garcia-Mayor RV. Prevalence
and incidence of hypopituitarism in an adult Caucasian
population in northwestem Spain. Clin Endocrinol 2001
(Oxf); 55: 735-40.
6. Abs R, Bengtsson BA, Hernberg-Stahl E, et al. GH
replacement in 1034 growth hormone deficient hypopituitary
adults: demographic and clinical characteristics, dosing and
safety. Clin Endocrinol 1999; 50: 703-13.
7. Kovacs K. Sheehan syndrome. Lancet 2003; 361: 520-2.
8. Dokmetas HS, Kilicli F, Korkmaz S, Yonem O. Characteristic
features of 20 patients with Sheehan's syndrome. Gynecol
Endocrinol 2006; 22: 279-83.
9. Sert M, Tetiker T, Kirim S, Kocak M. Clinical report of 28
patients with Sheehan's syndrome. Endocr J 2003; 50: 297-
301.
10. Gupta D, Gaiha M, Mahajan R, Daga MK. Atypical
presentation of Sheehan's syndrome without postpartum
haemorrhage. J Assoc Physicians India 2001; 49: 386-7.
11. Dash RJ, Gupta V, Suri S. Sheehan's syndrome: clinical
profile, pituitary hormone responses and computed sellar
tomography. Aust N Z J Med 1993; 23: 26-31.
12. Kelestimur F. Sheehan's Syndrome. Pituitary 2003; 6:181-8.
13. Scheithauer BW, Sano T, Kovacs KT, Young WF Jr, Ryan
N, Randall RV. The pituitary gland in pregnancy: a
clinicopathologic and immunohistochemical study of 69
cases. Mayo Clin Proc 1990; 65: 461-74.
14. Gonzalez JG, Elizondo G, Saldivar D, Nanez H, Todd
LE, Villarreal JZ. Pituitary gland growth during normal
pregnancy: an in vivo study using magnetic resonance
imaging. Am J Med 1988; 85: 217-20.
15. Bergland RM, Ray BS, Torack RM. Anatomical variations in
the pituitary gland and adjacent structures in 225 human
autopsy cases. J Neurosurg 1968; 28: 93-9.
16. Bakiri F, Bendib SE, Maoui R, Bendib A, Benmiloud M.
The sella turcica in Sheehan's syndrome: computerized
tomographic study in 54 patients. J Endocrinol Invest 1991;
14:193-6.
17. Fleckman AM, Schubart UK, Danziger A, Fleischer N. Empty
sella of normal size in Sheehan's syndrome. Am J Med 1983;
75: 585-91.
18. Sherif IH, Vanderley CM, Beshyah S, Bosairi S. Sella size and
contents in Sheehan's syndrome. Clin Endocrinol (Oxf) 1989;
30: 613-8.
19. Goswami R, Kochupillai N, Crock PA, Jaleel A, Gupta
N. Pituitary Autoimmunity in Patients with Sheehan's
Syndrome. J Clin Endocrinol Metab 2002; 87: 4137-41.
LÆKNAblaðið 2010/96 351