Læknablaðið - 15.07.2010, Qupperneq 44

UMRÆÐA 0 G
HAGRÆÐING:
F R É T T I R
A F LÆKNADÖGUM
Hlutverk lækna í hagræðingu innan heilbrigðiskerfisins
Gagnsæi, orð og efndir
Engilbert
Sigurðsson
geðlæknir Landspítala,
dósent við H(.
engilbs@landspitali. is
Ágrip af erindi af málþingi
á Læknadögum 2010:
Þátttaka iækna i hagræðingu
íheilbrigðisþjónustu. Hið
fyrsta var birt í aprilblaðinu.
[ næsta tölublaði verður birt
erindi Michaels Clausen sem
flutt var á þinginu.
Rannsókn Alþingis á aðdraganda og orsökum
falls íslensku bankanna markar tímamót í
opinberri stjómsýslu hér á landi. Vinnulagið
mættu landsmenn taka sér til fyrirmyndar,
ekki síst þeir sem þiggja laun fyrir að fara
með fjármuni almennings, veita almenningi
þjónustu. Andstætt væntingum sumra reis
rannsóknarnefndin undir þeirri ábyrgð sem á
henni hvíldi og dró ekkert undan. Sama verður
því miður ekki sagt um ríkisstjórnir síðasta
áratugar og ábyrgð þeirra á þróun fjárveitinga
til geðheilbrigðisþjónustu fullorðinna hér á landi
ef undan er skilin greiðsluþátttaka í tilteknum
flokkum geðlyfja. Þó er ekki ástæða til að benda
sérstaklega á einstaka heilbrigðisráðherra þar
sem stefnumótandi áhrif þeirra og áhrif á
fjárveitingar hafa almennt verið lítil, bæði innan
ríkisstjórnar eða málaflokksins. Forsætisráðherra,
fjárlaganefnd og fjármálaráðuneytið hafa stýrt
málaflokknum, en heilbrigðisráðuneytið verið
eins konar milliliður milli Landspítala, stærsta
veitanda þjónustu við alvarlega veika sjúklinga,
og þeirra sem fara með völdin. Stjórnsýslan
á þessum vettvangi hefur raunar endurtekið
gætt þá hugsun lífi að jafnoka Sir Humphrey
Appleby megi finna meðal embættismanna í
ráðuneytum hér á landi, að minnsta kosti ef borin
eru saman orð og efndir. Engu að síður hafa
allir heilbrigðisráðherrar tímabilsins, vænti ég,
reynt að setja sig inn í og skilja þennan flókna
málaflokk. En verkin tala. Meira að segja lykilmál
til að auka öryggi sjúklinga, bæta starfsumhverfi
fagfólks og skapa tækifæri til hagræðingar eins
og nauðsynleg þróun rafrænnar sjúkraskrár hafa
þokast með hraða snigilsins vegna fjársveltis
á góðæristímum. Á sama tíma voru byggð
eða keypt sendiráð og sendiherrabústaðir fyrir
milljarða í auðmannahverfum stórborga heimsins.
Á geðsviði Landspítala nemur launakostnaður
nú um 93% heildarkostnaðar. Lyf og rannsóknir
vega samanlagt aðeins 3% af kostnaði sviðsins. Því
er ljóst að ef spara á um tugi prósenta á Landspítala
á þremur til fjórum árum eins og lagt hefur verið
upp með frá 2008-2012 verður það ekki gert
nema með sparnaði í launakostnaði og fækkun
starfsfólks. Einhver gæti talið að þar væri af nógu
að taka þegar löngu velmegunarskeiði er nýlokið
hér á landi. Sú er ekki raunin. Allan síðasta áratug
var legurýmum fækkað jafnt og þétt á geðsviði.
Þjónusta dag- og göngudeilda hefur þó verið
efld og aukin á sama tíma. Hins vegar eiga þeir
sem veikastir eru erfiðara með að nýta sér slíka
þjónustu, innlagnir þurfa oft að vera endurtekið
hluti af meðferðaráætlun þeirra. Draga má úr
innlagnarþörf með öflugum samfélagsteymum
og búsetuúrræðum sem veita þjónustu í samræmi
við þarfir. Innlagnarrými á geðsviði eru nú um 100
á 7 daga deildum sem veita sólarhringsþjónustu,
96 á Hringbraut og Kleppi samtals og 7 á
réttargeðdeildinni á Sogni. Sambærileg rúm
voru ríflega 200 fyrir einum áratug. Deildum
hefur verið lokað á Vífilsstöðum, Flókagötu,
Gunnarsholti, Reynimel, í Arnarholti og nú í vor
á Kleppi. Þetta er að mörgu leyti heppileg þróun
ef séð er til þess að þeir sem þurfa á innlögnum
að halda til meðferðar eða endurhæfingar geti
fengið innlögn þegar þess gerist þörf og að þeir
sem hafa ekki getað útskrifast, jafnvel árum
saman vegna skorts á búsetuúrræðum, fái tilboð
um heimili við hæfi. Sú hefur því miður ekki alltaf
verið raunin á síðustu árum. Öll Norðurlöndin
eru í dag með mun fleiri sólarhringslegurými en
íslendingar eða frá 118/100.000 íbúa í Noregi til
55/100.000 íbúa í Svíþjóð1. Hér á landi eru 35 rúm
per 100.000 íbúa sem er svipað og í Uzbekistan
og Bosníu-Herzegovínu.1 Stöðugur skortur hefur
einnig verið á búsetuúrræðum fyrir þá veikustu
til áratuga þótt lög mæli skýrt fyrir um að allir,
og þar eru geðfatlaðir meðtaldir, eigi rétt á búsetu
utan spítala. Fá lög eru brotin jafnendurtekið hér á
landi. Þá er athyglisvert að hugmyndafræði sumra
nýrra hjúkrunarheimila hér á landi virðist vart
samrýmast því að aldraðir með þrálátar og erfiðar
atferlistruflanir geti búið þar.
Svokallað Straumhvarfaverkefni félagsmála-
ráðuneytisins hefur vissulega staðið undir nafni
fyrir þá sem hafa fengið og getað nýtt sér
húsnæði á vegum verkefnisins á síðustu árum.
Því miður hefur þó böggull fylgt skammrifi.
Margir hafa legið inni á Kleppi í 6 mánuði eða
lengur til endurhæfingar eða vegna skorts á
búsetuúrræðum. Við útskrift hvers og eins í
húsnæði á vegum verkefnisins hefur geðsvið þurft
að taka á sig 2,7 milljóna varanlega skerðingu
fjárveitinga. Engu að síður hefur jafnóðum
verið lagður nýr einstaklingur í rúmið sem
496 LÆKNAblaðið 2010/96