Læknablaðið - 15.12.2012, Blaðsíða 12

RANNSÓKN
Tafla I Algengi sykursýki 2 (SS2) i körlum og konum sem bjuggu i Reykjavik
1967, skoðað eftirbúsetu fyrstu 20 æviárin ísveit eða sjávarþorpi og ÍReykjavik
(borg) frá fæðingu. 17.811 einstaklingar fæddir 1907-1935 tóku þátt í rann-
sókninni á árunum 1967-1991 og var aigengið skoðað eftir aldursbilum við
komu, en meðalalgengi á sykursýki 2 ihópnum var 3,6%.
Búseta Sveit Sjávarþorp Borg
KARLAR
Fjöldi án SS2 2415 2840 2990
Fjöldi meö SS2 72 132 150
Aldur í árum (±) 53,7 (8,7) 52,2 (8,5) 51,2 (8,3)
Aldursbil 34-79 33-78 33-78
% SS2 greind við komu 61,5 66,7 58,5
Algengi SS2 % (n) 3,0 (72) 4,6 (132) 5,0 (150)
„ á aldrinum <55 2,3 2,8 3,6
„ á aldrinum 55-64 2,8 6,6 6,5
„ á aldrinum 65+ 7,3 11,5 11,6
KONUR
Fjöldi án SS2 2635 3078 3227
Fjöldi meö SS2 73 90 109
Aldur í árum (±) 54,2 (9,1) 53,5 (8,9) 52,3 (8,9)
Aldursbil 33-81 33-80 33-80
% SS2 greind við komu 52,1 42,7 40,2
Algengi SS2 % (n) 2,8 (73) 2,9 (90) 3,4 (109)
„ á aldrinum <55 1,2 1,5 1,5
„ á aldrinum 55-64 3,4 3,9 5,5
„ á aldrinum 65+ 7,9 7,8 9,8
og æðasjúkdómum á íslandi. í desember 1966 voru 30.795 karlar og
konur, fædd 1907-1935, skráð íbúar í Reykjavík og nágrenni. Valið
var 27.281 manna slembiúrtak úr þessum hópi og boðið til þátt-
töku í rannsókninni en afgangurinn hafður sem viðmið. Rann-
sóknarþýðinu var skipt í 6 hópa sem rannsakaðir voru í 6 áföngum
eins og lýst hefur verið í fyrri greinum.23'24 Alls þáðu 19.381 boð
um þátttöku, eða 71%. í núverandi rannsókn eru notuð gögn úr
fyrstu 5 áföngum Reykjavíkurrannsóknarinnar sem safnað var á
árunum 1967 til 1991.
Þátttakendur greindu frá búsetustöðum frá fæðingu, þar sem
þeir höfðu dvalið í 5 ár eða lengur. Þótt allir þátttakendur byggju í
Reykjavík og nágrenni 1967, voru 64% þeirra fædd annars staðar og
höfðu búið að meðaltali í 20 ár (staðalfrávik 8 ár og fjórðungsmörk
15-24 ár) utan Reykjavíkur áður en þeir fluttu á höfuðborgarsvæð-
ið. Öll sveitarfélög utan Reykjavíkur og nágrennis voru flokkuð
ýmist sem sveit eða sjávarþorp með hliðsjón af korti Landmælinga
íslands um hreppa-, sýslu- og kjördæmaskiptingu frá 1974. Alls
var 245 sveitarfélögum skipt í fjóra flokka: Reykjavík og nágrenni,
sjávarþorp, sveit og loks blandaða sveita- og sjávarbyggð eins og
þegar hefur verið lýst ítarlega á öðrum vettvangi.22 í greiningu
okkar á tengslum búsetu við algengi sykursýki 2 undanskildum
við 1061 þátttakanda, sem bjuggu á svæðum sem flokkuð höfðu
verið sem blönduð sveita- og sjávarbyggð. Rannsóknarhópurinn
samanstóð því af 17.811 körlum og konum (meðalaldur 53 ár, ald-
ursbil 33-81) og af þeim bjuggu 5195 (29%) í sveit að meðaltali í 20
ár áður en þau fluttu á höfuðborgarsvæðið, 6140 (35%) bjuggu í
sjávarþorpum fyrstu 20 ár ævinnar en 6476 (36%) í Reykjavík frá
fæðingu.
Mynd 1. Algengi sykursýki 2 í körluni (n) og konum (b) sem bjuggu í Rei/kjavík 1967,
flokkað eflir aidursbili við konm í Reykjavíkurrannsókninn og búsetu fyrslu 20 dr
ævimmr, í sveit (29%), í sjnvarþorpi (35%) eða í Reykjavík (36%) frd fæðingu.
Sykursýki 2 var greind samkvæmt skilmerkjum Alþjóðaheil-
brigðismálastofnunarinnar, WHO, frá 199925, sem eru ýmist fast-
andi glúkósi í sermi a7 mmol/1 við komu, frásögn um sykursýki
samkvæmt spurningalista og/eða notkun sykurlækkandi lyfja.
Blóðsýni voru tekin að morgni eftir næturlanga föstu. Eftirtalin
efni voru mæld í sermi: heildarkólesteról, HDL-kólesteról, þríglýs-
eríð og glúkósi. Efnin voru mæld á COBAS Mira efnagreini og
notuð prófefni frá Roche Diagnostics samkvæmt leiðbeiningum
frá framleiðanda.
Blóðþrýstingur var mældur með kvikasilfursblóðþrýstings-
mæli (mercurtj sphygmomanometer) og meðaltal tveggja mælinga
notað. Hæð og þyngd var ákvörðuð og líkamsþyngdarstuðull
(ibody mass index, BMI) reiknaður sem kg/m2.
Þátttakendur svöruðu við komu spurningum um hversu oft
þeir stunduðu miðlungs eða mikla líkamsrækt í frístundum. Svör
voru flokkuð í aldrei, sjaldan, stöku sinnum, miðlungs eða oft. Við
skiptum svörunum í tvíhliða breytu, það er í stöku sinnum til oft
og aldrei eða sjaldan. Önnur spurning um þátttöku í íþróttum á
aldrinum 20-29 ára var einnig skoðuð.
Svör við menntun voru einnig flokkuð sem tvíhliða breyta:
menntun upp að framhaldsskóla eða minna og framhaldsmennt-
un og viðbótarmenntun eftir það.
Þátttakendur svöruðu ítarlegum spurningalistum um heilsufar
og félagslega stöðu við komu í rannsóknina. Þeir sem luku ekki við
spurningalistann eða skiluðu ófullkomnum mælingum voru ekki
teknir með. Þátttakendur sem greindu frá tilkomu sykursýki fyrir
40 ára aldurinn voru ekki heldur teknir með til að útiloka þá sem
mögulega höfðu greinst með sykursýki af tegund 1.
Gerður var samanburður á grunnmælingum þátttakenda eftir
kyni og búsetu fyrstu 20 æviárin með því að nota ýmist línulega
eða logistíska aðhvarfsgreiningu með aldursaðlögun. Breytur með
skekkta dreifingu voru yfirfærðar á log-skala. Poisson-aðhvarfs-
líkan (regression model) var notað til að meta hlutfallslega áhættu
(relative risk, RR) á að fá sykursýki 2. Við útreikninga á hlutfalls-
legri áhættu var leiðrétt fyrir aldri, líkamsþyngdarstuðli, þríglýs-
eríðum, slagbilsþrýstingi, reykingum, menntun, hreyfingu í frí-
stundum og aðkomu í áfanga rannsóknarinnar á mismunandi
tíma. Tölfræðileg marktækni var ákvörðuð með tvíhliða t-prófi
640 LÆKNAblaðið 2012/98