Læknablaðið - 15.12.2012, Síða 38

UMFJÖLLUN O G GREINAR
Kynna þarf betur sjúklinga
tryggingu fyrir læknum
- segir Ragnar Jónsson
■ ■ ■ Hávar Sigurjónsson
„Ég hef haft áhuga á lögfræði mjög
lengi. Ég hef unnið í ein 20 ár við að
gera örorkumat, eða allt frá því að ég
kom heim frá Svíþjóð úr sérnámi 1991.
Mér fannst ég vera á gráu svæði á milli
læknisfræði og lögfræði oft á tíðum
og fannst miður að hafa ekki meiri
innsýn í lögfræðina," segir Ragnar Jóns-
son bæklunarskurðlæknir sem lauk
meistaranámi í lögfræði frá Háskólanum
í Reykjavík árið 2008. Meistaraprófsrit-
gerð hans fjallaði um mat á miska sam-
kvæmt 4. grein skaðabótalaga.
„Árið 2004 tók ég próf sem kallast
Certified Independent Medical Examiner
og veitir réttindi til að gera örorkumat í
Bandaríkjunum. Ég var fyrstur íslenskra
lækna til að öðlast þau réttindi, en námið
og prófið, sem er blanda af læknis- og
lögfræði, vakti enn frekari áhuga á lög-
fræðinni. Lagadeild Háskólans í Reykjavík
opnaði síðan möguleika á laganámi sem
hentaði vel. Við vorum tveir sem hófum
samtímis meistaranámið í HR, ég og
Magnús Páll Albertsson bæklunar- og
handaskurðlæknir. Við innrituðum okkur
og tókum þetta með vinnu og vorum
samferða í náminu að hluta en vinnan
setti örlítið strik í reikninginn hjá mér á
lokasprettinum svo við útskrifuðumst með
sex mánaða millibili."
Breyttir kennsluhættir
Ragnar segir að námið hafi verið mjög
skemmtilegt og í raun komið sér á óvart.
„Það voru mikil viðbrigði að setjast á
skólabekk að nýju og kynnast allt öðrum
kennsluháttum og viðhorfum til nemenda
en maður átti að venjast í læknadeildinni
á sínum tíma. Það má segja að munurinn
hafi einfaldlega verið sá að í læknanáminu
var margt gert til að bregða fyrir mann
fæti og koma nemendum útúr náminu en
í þessu námi var mikið gert fyrir okkur
nemendur, mikil hvatning af hálfu kenn-
aranna og aðgengi að þeim var mjög gott.
Ég verð nú reyndar að taka fram að námið
í læknadeildinni hefur breyst mjög mikið
frá því ég var þar og er í dag mun líkara
því sem við upplifðum í HR."
Meistaranám í lögfræði sem HR býður
er opið öllum sem hafa háskólapróf en
veitir takmörkuð réttindi. „Við erum lög-
fræðingar og erum félagar í Lögfræðinga-
félagi íslands en höfum ekki réttindi til
að stunda lögmennsku eða reka mál fyrir
dómi. Það voru reyndar alls ekki allir
mjög hrifnir af þessu framtaki HR að gera
meistarapróf í lögfræði mögulegt að upp-
fylltum ákveðnum skilyrðum. Sumum
lögfræðingum þótti þetta skemmri skírn
og töldu skörina vera að færast upp í bekk-
inn með því að við læknar værum að fara
yfir á svið lögfræðinnar. En svo voru aðrir
hrifnir af þessu framtaki okkar og gagn-
rýnar raddir heyrast sjaldnar eftir því sem
meiri jákvæð reynsla hefur komið á þetta
nám. En það er nú reyndar þannig að því
meira sem maður kann og veit, því meiri
verður mótstaðan á því sviði sem ég starfa
aðallega á.
Þegar meta á afleiðingar svokallaðra
læknamistaka eða óhappa sem verða
við meðferð sjúklinga þannig að reynir
á sjúklingatrygginguna er að mínu mati
mjög erfitt að gera það nema hafa einhvern
skilning og þekkingu á skaðabótarétti og
þeirri hugsun sem liggur á bakvið lögin
um sjúklingatryggingu. Þetta er lögfræði
og læknisfræði saman og þá kemur þessi
þekking sér mjög vel. Einnig þegar meta
á afleiðingar slysa samkvæmt skaðabóta-
lögum, þá er miklu betra fyrir lækninn
að þekkja skaðabótalögin og hverjar kröf-
urnar eru um sönnun í lögfræðinni. Matið
verður einfaldlega mun vandaðra.
I náminu lagði ég megináherslu á
skaðabótarétt, réttarfar og stjórnsýslurétt.
Þetta kemur sér allt mjög vel, því auk þess
sem þegar er nefnt eru læknar stundum
kallaðir til sem meðdómendur í héraðs-
dómi og þá er klárlega kostur að hafa
skilning á réttarkerfinu. Ég lagði mikla
áherslu á skaðabótaréttinn, þannig að þar
hef ég tekið meira en kennt er í almenna
lögfræðináminu."
Lög um sjúklingatryggingu hafa breytt miklu
Ragnar segir að eftir að lög um sjúk-
lingatryggingu voru sett árið 2000 hafi
skaðabótamálum byggðum á þeim
fjölgað mjög. „Það er eins og spáð var, en
í sjúklingatryggingunni eru meðal annars
ákvæði um að sjúklingur geti átt rétt á
bótum þó ekki hafi verið gerð nein mistök,
heldur einfaldlega að meðferð eða aðgerð
hafi ekki tekist sem skyldi og samkvæmt
lögunum getur slíkt verið bótaskylt. Fólk
er orðið meðvitaðra um rétt sinn hvað
þetta varðar og það er meginástæðan
fyrir fjölgun málanna. Ég held reyndar
að læknar séu ekki allir jafn duglegir við
að upplýsa sjúklinga um rétt sinn í þessu
efni. Farvegur slíkra mála er tvíþættur.
Oll mál sem koma upp á sjúkrahúsum eða
heilsugæslu fara til Sjúkratrygginga ís-
lands þar sem málið er skoðað og metið.
Mál sem koma upp á einkastofum lækna
úti í bæ fara til tryggingafélaganna, enda
eru allir læknar með einkarekstur tryggðir
fyrir óhöppum sem geta orðið vegna starf-
seminnar. Skylda læknisins er að upplýsa
sjúklinginn um bótarétt sinn en það vill
stundum farast fyrir."
Ragnar hefur um árabil starfað í
Orkuhúsinu og þekkir einkageirann
því ágætlega. „Við höfum haldið fundi
með læknunum hér í húsinu og útskýrt
hvernig þessar tryggingar virka og
hverjar eru skyldur læknanna og réttindi
sjúklinganna. Mér sýnist aðalástæða þess
að læknar hafi ekki upplýst sjúklingana
666 LÆKNAblaðið 2012/98