Læknablaðið - 15.12.2013, Blaðsíða 11

RANNSÓKN
Faraldsfræði stunguóhappa á
Landspítalanum á árunum 1986-2011
Lýsandi rannsókn
Ásdís Elfarsdóttir Jelle' hjúkrunarfræðingur, Elín J. G. Hafsteinsdóttir1 hjúkrunarfræðingur og hagfræðingur, Ólafur Guðlaugsson1'2 læknir,
Már Kristjánsson2 læknir
ÁGRIP
Inngangur: Verði heilbrigðisstarfsmenn fyrirstunguóhappi, líkamsvessa-
mengun eða biti (óhappi) tengt smitandi sjúklingi (áhættuóhappi) geta
þeir smitast af lifrarbólguveiru B (HBV), lifrarbólguveiru C (HCV) eða HIV.
Smithættan er mest í tengslum við stunguóhöpp af völdum holra nála.
Markmið rannsóknarinnar var að lýsa faraldsfræði tilkynntra óhappa
starfsmanna Landspítala og greina vanskráningu þeirra.
Aðferð: Afturskyggn lýsandi rannsókn. Unnið var úr tilkynningum óhappa
frá starfsmönnum Landspítala tímabilið 1986-2011. Hlutfall óhappa var
reiknað eftir aldri og starfsstéttum og dreifing óhappa eftir tildrögum og
deildum fundin. Hlutfall áhættuóhappa var fundið og hlutfall starfsmanna
sem voru bólusettir gegn HBV þegar óhapp varð. Hlutfall vanskráðra
óhappa var áætlað fyrir tímabilið 01.01.2005-31.12.2011.
Niðurstöður: Á tímabilinu urðu að minnsta kosti 4089 óhöpp en 3587
þeirra voru tilkynnt og blóðrannsókn framkvæmd hjá 2578 starfsmönnum.
Nálægt þriðjungur óhappa tengdist því að ekki var unnið samkvæmt
grundvallarsmitgát og holar nálartengdust stunguóhöppum í 54,7%
tilvika. Hlutfall tilkynninga frá læknum og læknanemum var lágt, eða
17,9%. Á tímabilinu reyndust 50,3% starfsmanna bólusettir gegn HBV
þegar óhapp varð. Áhættuóhöpp voru 2,6% tilkynntra óhappa, oftast
tengd sjúklingi með HCV. Tveir starfsmenn smituðust af HCV á tímabilinu.
Áætluð vanskráning óhappa reyndist 28,0% á árunum 2005-2011.
Ályktun: Þar sem mörg óhöpp tengjast röngum vinnubrögðum má vænta
þess að fræðsla um grundvallarsmitgát og rétta umgengni við beitta og
oddhvassa hluti fækki óhöppum. Þar sem holar nálar tengdust rúmlega
helmingi stunguóhappa má vænta þess að innleiðing öryggisnála og
öryggishlutafækki stunguóhöppum tengdum holum nálum. Hvetja þarf
enn frekar til HBV-bólusetningar og tilkynninga á óhöppum.
Inngangur
’Gæöa- og
sýkingavarnadeild,
2lyflækningasviði
Landspítala
Fyrirspurnir:
Ásdís Elfarsdóttir Jelle
asdiself@landspitali.is
Stunguóhöpp, líkamsvessamengun og bit eru meðal
algengustu óhappa sem starfsmenn sjúkrahúsa verða
fyrir. Starfsmenn geta smitast af lifrarbólguveiru B
(HBV), lifrarbólguveiru C (HCV) eða HIV í kjölfar
áhættuóhapps (þegar sjúklingur er smitandi).1-2 Er-
lendar rannsóknir hafa lýst þeim hópi starfsmanna
sem tilkynnir óhöpp, tildrögum óhappanna og afleið-
ingum. Þessar rannsóknir sýna að hjúkrunarfræðingar
og hjúkrunarnemar tilkynna flest óhappanna3'7 en að
nýgengi þeirra er hæst meðal lækna og læknanema.8'9
Ungt starfsfólk og starfsfólk með starfsaldur undir
5 árum tilkynnir oftar óhöpp en eldra og reyndara
starfsfólk.10-11 Bólusetning gegn HBV veitir góða vörn
gegn smiti1 og áætlað er að um 70% heilbrigðisstarfs-
manna í Evrópu séu bólusettir gegn HBV.12 Hlutfallið
er misjafnt milli Evrópulanda, frá 40% til 86%13'15 en
í Bandaríkjunum og Ástralíu er hlutfall bólusettra
starfsmanna yfir 90%.16'17 Alþjóðaheilbrigðismálastofn-
unin ráðleggur að allir heilbrigðisstarfsmenn sem eru
í hættu á því að verða fyrir óhappi séu bólusettir gegn
HBV.1
Greinin barst 15. maí 2013,
samþykkt til birtingar 21.
október 2013.
Engin hagsmunatengsl
gefin upp.
Algengast er að starfsfólk á skurðstofum tilkynni
óhöpp en þar er mikil notkun á beittum og odd-
hvössum hlutum og oft lítil notkun á öryggisnálum
og öryggishlutum (nálar og hlutir sem eru sérstaklega
hannaðir til að minnka hættu á stunguóhöppum).7'8'18
Rannsóknir styðja að notkun á öryggisnálum og
öryggishlutum fækki stunguóhöppum, sérstaklega
þeim sem tengjast holum nálum.6-7'14'19'20
Smithætta í kjölfar áhættuóhappa er mest eftir
stunguóhöpp tengdum holum nálum en mjög lítil eftir
líkamsvessamengun á slímhúðir og bit.1-2
Erlendar rannsóknir áætla að tíðni vanskráninga
óhappa sé á bilinu 25-85%. Helstu ástæður vanskrán-
ingar eru að smithætta er talin lítil, tímaleysi sökum
vinnuálags, vanþekking á tilkynningaferli eða starfs-
maður sér sjálfur um eftirfylgd.21'24 Með tilkynningu
óhappa verða til mikilvægar upplýsingar sem nýtast til
að bæta öryggi á vinnustaðnum auk þess sem tilkynn-
ingin bætir réttarstöðu starfsmanns sýkist hann í kjölfar
áhættuóhapps.525
Markmið rannsóknarinnar var að lýsa faraldsfræði
tilkynntra stunguóhappa, líkamsvessamengunar og bita
meðal starfsmanna Landspítala og reyna að greina van-
skráningu óhappanna.
Efni og aðferðir
Rannsóknin var afturskyggn lýsandi rannsókn á óhöpp-
um starfsfólks Landspítala. Þátttakendur voru starfs-
menn spítalans, Borgarspítalans, Sjúkrahúss Reykja-
víkur og Landakots sem tilkynntu sjálfviljugir óhöpp á
tímabilinu 01.01.1986 til 31.12.2011. Óhappatilkynningar
voru aðgengilegar fyrir þetta tímabil og var gagna aflað
úr þeim. Framvegis verða Borgarspítalinn, Sjúkrahús
Reykjavíkur og Landakot innifalin í „Landspítala" í
þessum texta.
LÆKNAblaðið 2013/99 559