Læknablaðið - 15.12.2013, Blaðsíða 39

„Vísindi og lækningar eru i
kjarna sínum ekki vinsælda-
keppni, iýðræðismál eða
smekksatriöi. Lífeðlisfræðileg
ferli lúta ákveðnum lögmálum
sem liafa ekki margar andstæðar
skýringar," segir Svamir Sigur-
björnsson lyflæknir.
segularmbönd, aloe vera og kvöldvorrós-
arolía. Blekkingin um bætta líðan felist í
lyfleysuáhrifum sem eru vel þekkt en þau
vari skammt.
Fyrirlestur Edzard Ernst er á slóðinni:
upplyst.org/fundir-og-malthing/ malthing-
magnusar/
Pottur viða brotinn í eftiriiti
„Læknar hafa lengst af bara fylgst með
kukli og brosað út í annað og lítið gert af
því að gagnrýna þessa þróun. Hið sama
má segja um Embætti landlæknis sem
hefur lítið beitt sér gegn þessu þó ein-
staka læknar, eins og prófessor Magnús
Jóhannsson, hafi skrifað pistla gegn því,"
segir Svanur.
Hann segir að það sé ekki allt kukl
innan óhefðbundinnar heilsustarfsemi og
í því sambandi megi nota hugtakið hjá-
lækningar á jákvæðan máta á eftirfarandi
hátt. „Lækningar eru greiningar og með-
ferð sem hafa með sannanlegum hætti og
vísindalegri aðferð sýnt fram á marktækt
gildi sitt til einhvers eða fulls bata ein-
staklings af sjúkdómi. Hjálækningar eru
tilraun til lækninga af ófaglærðum eða
lærðum í greinum utan læknisfræði sem
geta haft sannanleg áhrif til aukins bata.
Besta dæmið um slíkt eru grasalækningar
en sýnt hefur verið fram á gagnsemi ým-
issa virkra efna sem eru í þeim plöntum
sem notaðar eru til grasalækninga. Virku
efnin eru þó ekki einangruð því þá værum
við að tala um lyf, heldur eru þau notuð
eins og þau koma af plöntunni, síuð út
í vatni eða vínanda, það er remedía eða
tinktúra."
Svanur segir víða pott brotinn í
opinberu eftirliti með kukli og heilsu-
svindli. „Kukl er einfaldlega meðferð af
einhverju tagi sem stenst ekki skoðun og
heilsusvindl er markaðssetning á vörum,
tækjum og meðferðum sem seldar eru
á almennum markaði undir því falska
yfirskyni að þau bæti heilsu og lækni
sjúkdóma. Lyfjalögin er alveg skýr því
ekki er heimilt að lofa lækningu við
sjúkdómum nema um gagnreynt lyf sé að
ræða og neytendalöggjöfin kveður á um að
færa verði sönnur á þær fullyrðingar sem
seljandi hefur uppi um vöru sína."
Árið 2005 voru samþykkt Græðaralög
á Alþingi og ná til starfsemi þeirra sem
eru í Bandalagi íslenskra græðara (BIG).
„Meginatriði þessara laga er að skrá græð-
ara sem þá aðila sem stunda heilsutengda
þjónustu utan heilbrigðisþjónustunnar.
Skráningarkerfið er frjálst og er stýrt
af BIG en í lögunum er kveðið á um þá
skyldu græðara að vera með ábyrgðar-
tryggingu, virða trúnaðar- og þagnar-
skyldu og skrá upplýsingar um veitta
þjónustu. Takmarkanir á starfsemi græð-
ara samkvæmt lögunum eru að sinna ekki
meðferð við alvarlegum sjúkdómum, veita
ekki lyfjameðferð og halda sig á sínu af-
markaða sviði. Þetta síðasttalda er reyndar
mjög opið og óljóst. Það sem er þó verst
við þessi lög er að þau kveða ekki á um að
þjónustan sem BIG-félagar veita falli undir
og standist faglega skoðun. Það má líka
benda á að í umsögn Heilsugæslunnar um
lögin á frumvarpstigi árið 2004 segir: „Þeir
sem hvorki geta né vilja skrá sig í kerfið
eru ef til vill þeir sem helst þyrftu eftirlits
með.""
Listinn yfir þá sem ekki eru skráðir
í Bandalag íslenskra græðara er býsna
langur og skrautlegur og má nefna lækna-
miðla, ristilskolara, heilara, fjarheilun á
fésbókinni, eyrnakertameðferð, stofn-
frumuheilun og sveltispa. í Græðaralög-
unum segir þó í 1. gr. 2. mgr.: „Lögin taka
til skráðra græðara og eftir því sem við á
annarra græðara þótt óskráðir séu."
Ef óhefðbundin heilsustarfsemi er
flokkuð lítur hún svona út að mati Svans.
„í fyrsta lagi eru grasalækningar með
mögulega virkum efnum. Mekanískar
greinar þar sem beitt er höndum og tækj-
um ýmiss konar, nudd, hnykkingar og
nálastungur. Þá taka við alls kyns aðferðir
og meðferðir sem útskýrðar eru með hug-
myndakerfum, svo sem lithimnulestur. Þá
LÆKNAblaðið 2013/99 587