Læknablaðið - 15.12.2013, Blaðsíða 62

Pistill frá formanni
Félags íslenskra ofnæmis- og ónæmislækna
Fræðasvið í mikilli þróun
■ ■
1' ■
- fl
m V "

1
Sigurveig Þ.
Sigurðardóttir
formaður Félags
íslenskra ofnæmis- og
ónæmislækna
veiga@landspitali.is
Hér á landi og í 5 öðrum Evrópulöndum
og í Bandaríkjunum eru ofnæmis- og
ónæmislækningar (allergy and clinical
immunology) undirsérgrein almennra
lyflækninga eða barnalækninga. 112 Evr-
ópulöndum er fræðigreinin viðurkennd
sem fullgild sérgrein. í Félagi íslenskra
ofnæmis- og ónæmislækna (FÍOÓL) eru
nú 17 félagar en við stofnun félagsins
1994 voru þeir 5 talsins. Upphaf ofnæmis-
lækninga á Islandi miðast við þann tíma
er fyrstu ofnæmislæknarnir, Davíð
Gíslason og Björn Ardal, komu til landsins
1977 og þegar prófessor emeritus Helgi
Valdimarsson stofnaði ónæmisfræðideild
við Landspítalann 1981. Frá þeim tíma
hefur gríðarleg framþróun átt sér stað í
fræðigreininni.
A Landspítalanum starfa 10 læknar
með ofnæmis- og/eða ónæmislækningar
sem undirsérgrein og er þjónustan veitt
á tveimur göngudeildum. Einn læknir
er í samstarfi við heilsugæsluna og fjórir
læknar eru eingöngu á einkareknum
stofum úti í bæ. Ofnæmis- og ónæmis-
lækningar eru kenndar við læknadeild
HÍ sem undirsérgrein á lyflæknissviði á
2., 3. og 4. ári læknisfræði, og á námskeiði
um barnalækningar á 5 ári. Viðfangsefni
fagsins eru meðal annars greining og með-
ferð á flóknum tilfellum ofnæmis og astma
og greining og meðferð á vanstarfsemi
eða ofstarfsemi ónæmiskerfisins. Algengi
ofnæmis- og ónæmissjúkdóma hefur
farið vaxandi í hinum vestræna heimi.
Af nýlegri rannsókn má ætla að 30-45%
íslendinga séu með astma, ofnæmi eða
exem og um 3% fái fæðuofnæmi. Algengi
meðfæddra ónæmisbilana á Islandi hefur
nýlega verið tekið saman og er 18,8 tilfelli
á 100.000 íbúa, sem er meira en helmingi
algengara en í nágrannalöndum okkar.
Eitt aðalverkefni FÍOÓL er að sjá um
fræðslu fyrir félagsmenn, aðra lækna og
almenning. Félagar skiptast á að halda
mánaðarlega fræðslufyrirlestra og taka
virkan þátt í Læknadögum með mál-
þingum. Astma- og ofnæmisdagurinn
er haldinn í samvinnu við Félag lungna-
lækna og er fastur liður á hverju vori.
Auk þess hefur félagið haft milligöngu
um að fá erlenda fyrirlesara hingað og
er þá gjarnan efnt til málfundar. Eitt af
lögbundnum hlutverkum félagsins sem er
mjög mikilvægt er að taka þátt í alþjóðlegu
starfi, kynna sér nýjungar og flytja þekk-
ingu hingað heim, faginu til framdráttar
og til hagsbóta fyrir sjúklinga. Margir
félagar í FÍOÓL eru virkir í rannsóknum
og eru þátttakendur í stórum alþjóðlegum
rannsóknum sem heldur íslandi á korti
alþjóðlegrar læknisfræði og stuðlar að
framþróun hér heima. FÍOÓL hefur verið
ráðgefandi um reglugerðarbreytingar
á málefnum sjúklinga með ofnæmis-
sjúkdóma.
Þróun ofnæmis- og ónæmisfræðinnar
hefur stóraukið þekkingu á þeim grunn-
ferlum sem viðhalda heilbrigði og/eða
leiða til sjúkdóma, svo sem ofnæmis og
ónæmisbilana. Þessi aukna þekking hefur
meðal annars leitt til nýrra greiningarað-
ferða sem auðveldar bæði meðferð og jafn-
vel lækningu erfiðra vandamála.
Afrakstur öflugra rannsókna undan-
farin ár er margvíslegur. Sýnt hefur
verið fram á tengsl umhverfis og tilkomu
ofnæmis. Hreinlætiskenningin svokall-
aða (Hygiene hypothesis) varð til þegar
ljóst var að þeir sem ólust upp við minni
útsetningu örvera voru líklegri til að fá
ofnæmi. Enn nýrri rannsóknir benda til
þess að útsetning fyrir flóru strax við
fæðingu sé fædda barninu lífsnauðsynleg,
ella myndar það óviðráðanlegt ofnæmi
vegna ríkjandi Th2 ónæmissvars frá með-
göngunni.
Faraldsfræðirannsóknir taka langan
tíma en þær eru mjög nauðsynlegar til að
átta sig á hvort ráðleggingar um umhverfi
og neyslu hafa áhrif á tíðni sjúkdóma. Á
síðustu 40 árum hafa ráðleggingar um
brjóstagjöf og hvernig setja eigi börn á
fasta fæðu tekið miklum breytingum. Um
1960 gáfu íslenskar mæður tveggja mán-
aða gömlum börnum sínum eggjarauðu,
gulrætur og skyr. Um 1970 var víðast ráð-
lagt að gefa börnum fasta fæðu eftir fjög-
urra mánaða aldur og í kringum 1990 var
mælt með að hafa börn eingöngu á brjósta-
mjólk fram yfir 6 mánaða aldur. Eftir 2000
var ráðlagt að gefa ekki ofnæmisvaldandi
fæðu í eitt til þrjú ár eftir fæðutegundum.
Faraldsfræðilegar rannsóknir sýna að
þessi aðferð hefur ekki aðeins brugðist í að
draga úr fæðuofnæmi heldur hefur tíðnin
vaxið stöðugt á sama tíma. Nýlegar rann-
sóknir hafa sýnt að ofnæmisvaldandi fæða
á fyrsta árinu getur beinlínis verndað
gegn myndun ofnæmis og astma (Snijders
2008, Du Toit 2008, Allen 2013). Brjósta-
mjólkin samhliða því að önnur fæða er
sett inn er verndandi þó hún sé það ekki
ein og sér (Bright 2013).
FÍOÓL er í norrænu ofnæmissamtökun-
um NFA (Nordisk forening for allergy for-
skning) og evrópsku samtökunum EAACI
(European Academy of Allergology and
Clinical Immunology). Á þessu ári stóð
FÍOÓL fyrir NFA-ráðstefnu í ofnæmis-
lækningum. Ráðstefnan er haldin annað
hvert ár og er hérlendis á 10 ára fresti.
Ráðstefnan var mjög vel sótt og endur-
speglaði þá miklu þróun og framfarir sem
eru á þessu fræðasviði. Margir af færustu
ofnæmislæknum Norðurlandanna héldu
erindi og var þingið lyftistöng og heiður
fyrir ofnæmislækningar á Islandi.
610 LÆKNAblaðið 2013/99