Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.05.2008, Side 18

ÞORSTEINN VILHJÁLMSSON
um eklá hafa áttað sig á því að þama skilur milli losunar núna og losunar
í fortíðinni þegar menn vom margfalt færri á jörðinni; koltvísýringur frá
umsvifum manna féll þá eðlilega inn í náttúrlega hringrás þessa mikilvæga
efnis þó að hann geri það ekki núna.
Allt þetta sem nú hefur verið lýst er tekið saman í reikmlíkön í tölvum
og niðurstöður settar fram í Endimörkmn vaxtarins. Þá em teknar saman
bestu tölulegu upplýsingar sem tiltækar em um stöðu mála þegar bókin
var skrifuð og þróunina fram að því og þær settar inn í líkön. Þar em hin-ar
ýmsu stærðir tengdar saman og athugað hvemig þróunin verður fram í
tifnann miðað við tilteknar forsendur sem menn geta valið innan þeirra
marka sem reynsla og rökhugsun setja okkur. Þegar forsendur hafa verið
valdar gefur líkanið af sér ákveðna sviðsmyjid (e. scenario) sem lýsir hugs-
anlegri þróun fram í tímann og raunar líka breytingum kerfisins aftur í
tímann ef því er að sldpta. Þó að ffamtíðin sem um er fjallað sé að sjálf-
sögðu óþekkt er hægt að láta reyna á gildi líkananna með því athuga hvað
þau segja um þróunina á hðnum tíma.
Eins og áður er sagt var þessi aðferð reiknilíkananna í vísindum að slíta
barnsskónum upp úr 1970 þegar bókin Ejidimörk vaxtarins kom út, en
aðferðin hefur mtt sér mjög til rúms allar götur síðan. Þegar veðurffæð-
ingurinn birtist á sjónvarpsskjánum og spáir um veðrið fimm sólarhringa
fram í tímann, svo dæmi sé nefht, þá byggir hann einmitt á reiknilíkönum.
Menn hafa þá lagt inn í þau allar fáanlegar upplýsingar rnn veðrið eins og
það var áður en spáin er gerð. Framfarirnar í veðurspám á undanfömum
ámm og áratugum em ekki síst því að þakka að menn hafa lært sífellt
betur að nota svona líkön.
Því miður hafa margir misskilið „spárnar“, forsagnirnar eða sviðs-
myndimar sem settar em ffam í Ejidimörkum vaxtarijjs. Því er ekki úr vegi
að átta sig svolítið betur á því hvað „spár“ em í raun og vem og hverrúg
beri að skilja þær og túlka.
Hvað er spá?
Ef við gefum okkur tóm til að hugsa út í það, þá sjáum við að „spám“ sem
við köllum svo er ekki nærri alltaf ætlað að lýsa því sem mun gerast í raun
og veni, til dæmis óháð því hvort spáin er gerð eða ekki. Þess vegna þarf
spáin ekki að hafa verið eitthvert fleipur þó að hún „rætist“ ekki. Ég get til
dæmis spáð því að bíllinn fari út af ef ég fer of hratt í tiltekna beygju, og
látdð það verða til þess að ég læt það ógert. „Spáin“ hefur þannig marktæk
16