Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.05.2008, Síða 19

VIÐHORF OG VISTKREPPA
áhrif á athafiiir mínar, alveg eins og ég ætlaðist til, og ég hrósa happi yfir
því að hún rættist ekki!
ÍAi' var spáð fyrir Odipusi í fomgrískum sögum að hann mtmdi drepa
föður sinn og kvænast móður sinni. Vegna spárinnar var hann borinn út
en hfði af. Þegar hann óx úr grasi þekkti hann ekki foreldra sína og því fór
sem fór og spáin „rættist“. Fyrir Þyrmrós var spáð að hún mundi stinga sig
á snældu og deyja, en af því að spáin var sögð var hægt að breyta henni í
það að hún skyldi sofa í „heila öld“ í stað þess að kveðja þennan heim, og
sú spá átti sjálf talsverðan þátt í því að hún rættist. Þannig fer um margar
spár sem em sagðar ffam og verða kunnar: Þær hafa sjálfar veruleg áhrif
á það hvort þær rætast eða ekki og þær geta átt fullan rétt á sér hvort sem
verður.
Enn erfiðara er þó að henda reiður á „spánum“ í verkum eins og bók-
inni um Endimörk vaxtarins. Forsagnir hennar em settar fram sem sviðs-
myndir eins og áður er sagt — margar sviðsmyndir sem miðast við mis-
munandi forsendur. Nær ekkert er gert úr því að ein sviðsmynd sé líklegri
en önnur, heldtn fylgja þær allar efdrfarandi mynstri:
Efforsendur eru eða reynast verða A þá verður útkoman B.
Þessi ffamsetningarmáti er auðvitað fullkomlega eðlilegur þegar þess er
gætt að megintilgangurinn er sá að vara við, segja okkur hvað gerist ef við
höfumst ekki að eða gerum bara eitthvað tiltekið til að reyna að komast
hjá vanda vistkreppunnar.
Hver var spáin ?
Bókin um Endimörk vaxtarins fól í sér bæði „spá“ og viðvörun, í samræmi
við umræðuna hér á undan. Hafa margir viljað verja talsverðu púðri í að
ræða hvort eða að hve miklu leyti þessar spár hafi „ræst“ en samkvæmt því
sem sagt hefur verið hér á undan hafa slíkar spumingar takmarkað gildi. í
bókinni er til dæmis tafla urn tæmanleg náttúruauðæfi eða jarðefni16 eins
og málma, jarðgas, olíu og kol. Þar eru sýndar tölur um þekktar birgðir
samkvæmt upplýsingum Námaskrifstofu Bandaríkjanna og síðan rnn end-
ingartíma miðað við mismunandi forsendur um árlega notkun auðlind-
arinnar. Endingartími olíuforðans er til dæmis áætlaður sem 20-50 ár ffá
því að bókin kom út upp úr 1970, og svipað á við um jarðgas en kolaforð-
16 Meadows o.fl., 1974, 62-67 (tafla 4).