Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.05.2008, Qupperneq 21

VIÐHORF OG \HSTKREPPA
20. júní 1972 og birti síðan á prenti.19 Erindið kallaði hann „Hagvexti era
takmörk sett“ og lýsti þar bókinni og helstu niðurstöðum allrækilega.
Bókin var auk þess þfdd skömmu síðar eins og fyrr segir, og talsvert fjallað
um hana og þessi mál öll í tímaritum20 og öðrum fjölmiðlum.
Arið 1974 kom út bók eftir Hjörleif Guttormsson með heitinu
Vistkreppa eða náttúruvemd?1 Þar rakti höfundur hina alþjóðlegu umræðu
þessara ára sem einkenndust meðal annars af fyrstu olíukreppunni sem svo
var kölluð. Jafnframt tengdi Hjörleifúr hin alþjóðlegu viðhorf við íslensk
orkumál. Um þetta leyti snarhækkaði verð á olíu og þjóðh Vesturlanda
gripu tdl margs konar aðgerða til að draga úr olíunotkun. Hér á landi
var til dæmis gert stórátak til að leggja af olíukyndingu í húsum. Veruleg
aukning varð á nýtingu jarðhitans til húshitunar víða um land á þessum
árum en á svæðum þar sem jarðhiti var ekki arðbær til húshitunar var
rafhitun innleidd í staðinn.
Enn leið tíminn, ohukreppumar skullu á hver af annarri og mönnum
varð smám saman ljóst að þær komu hvorki af himnum ofan né heldur stöf-
uðu þær af kenjum dauðlegra manna; rót þeirra var og er einfaldlega sú að
þekktum og hagkvæmum ohulindum þölgar ekld í takt við vaxandi þörf.
I þessu viðfangi er oft talað um svokallaðan tind Hubberts (e. Hubbert’s
[oil] peak) sem er kenndur við bandaríska jarðvísindamanninn Marion
King Hubbert (1903—1989).22 Hann setti firam þá kenningu að olíuvinnsla
á tilteknu svæði fari vaxandi þar til hágildi er náð og minnki síðan með
svipuðum hætti og hún jókst. Olíuvinnslan sem fah af tímanum minnir
þannig oft á svonefht Gauss-faU sem er vel þekkt í stærðfr æði. Mörg dæmi
era um svæði þar sem þessi mynd af ohuvinnslunni hefur reynst rétt og
raunar getur hún líka átt við um ýmsar aðrar takmarkaðar auðlindir í jörð.
Frægasta dæmið um tind Hubberts er í olíusögu Bandaríkjanna sem vora í
eina tíð meðal mestu ohuframleiðsluríkja í heimi en era nú komin framhjá
tindi Hubberts þannig að árleg vinnsla þar minnkar nú óðum. Með því
að fjöldi slíkra svæða á jörðinni er takmarkaður má álykta að kenning
Hubberts muni líka gilda um heUdarvinnslu manna á ohu og telja margir
að þegar megi sjá merki þess að hún muni brátt fara að minnka.
19 Magnús Kjartansson, 1979.
20 Sjá t.d. Þorsteinn \llhjálmsson, 1975, og stórffióðlega umræðu um ýmsar hliðar
mála í Bjami Bragi Jónsson o.fl., 1977.
21 Hjörleifúr Guttormsson, 1974.
-2 Sjá til dæmis greinargóð skrif á Wfikipedíu: http://en.wikipedia.orgAviki/Hubbert_
peak_theory, og önnur gögn sem hægt er að finna í leitarvélum Veraldarvefsins.
J9