Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.05.2008, Blaðsíða 23

VIÐHORF OG VISTKREPPA
Bandaríkjastjórn undir forystu Reagans forseta varði stórfé til að undirbúa
svonefnt stjörnustríð, það er að segja stríð sem háð væri með kjarnorku-
vopnum úti í geimnum.
Margir vísindamenn höfðu varað við ffamleiðslu kjarnavopna til beit-
ingar í ófriði allar götur frá því að kjarnorkusprengjur komu til sögu á
árunum 1945-1951. Þetta átti ekki síst við um ýmsa þá sem höfðu upphaf-
lega átt mestan þátt í sprengjusmíðinni eins og bandaríska eðlisffæðing-
inn J. Robert Oppenheimer.2 ' En nú kom til sögu nýr tónn í umræðunni
vegna nýrrar þekkingar. Raunvísindamenn fóru að vara við því að öllu
lífi á jörðinni kynni að vera hætta búin ef kjarnorkustríð brytist út og
risaveldin beittu vopnunum sem þau höfðu komið sér uppi Sprengjurnar
mundu þeyta svo miklu geislavirku ryki og öðrum efhum upp í háloftin að
ljós og orka sólarinnar næðu ekki lengur niður tii jarðar. Styrjöld af þessu
tagi mundi leiða af sér svokallaðan kjamorkuvetur sem gæti jafnvel staðið
í nokkur ár. Um þess konar atburði vísuðu menn helst til mestu hamfara
sem orðið hafa í gervallri jarðsögunni, til dæmis fyrir um það bil 65 millj-
ónum ára þegar risaeðlumar dóu út, en þá er talið að gríðarleg eldgos á
Himalaja-svæðinu og risastór loftsteinn sem féll í Júkatan í Mexíkó hafi
valdið langvinnum „vetri“ sem leiddi til þess að um 95% af líftegundum
jarðar dóu út.
Þó að kjarnorkuvetur hefði, ef til hans hefði komið, vissulega sprottið
af öðrum rótum en annar umhverfisvandi mannkynsins, þá er kjarni máls-
ins að miklu leyti hinn sami frá sjónarmiði hugmyndasögunnar: Við sjáum
enn einu sinni að mannkynið býr nú yfir tækni, kunnáttu og afli sem getur
hæglega dugað til að trufla lífríki jarðarinnar mjög verulega.
Sjálfbœmi og seinni tímar
Enn komu út bækur þar sem haldið var áffam að spinna þráðinn í um-
hverfismálum. Einkum er þar vert að nefna skýrsluna Sameiginleg jr-amtíð
vor (Our Common Future) sem kom út árið 1987 á vegum Sameinuðu þjóð-
anna og er oft kennd við Gro Harlem Brunddand fyrrverandi forsætis-
ráðherra Noregs en hún var formaður nefhdarinnar sem tók skýrsluna
saman. Þar var meðal annars fleytt hugtakinu sjálfbœr þróun (e. sustainable
development) sem hefur haft mikil áhrif á umræðuna allar götur síðan.
Sjálfbærni er skilgreind þannig að hún
23 Bird og Sherwin, 2006.
21