Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.05.2008, Side 33

VIÐHORF OG VISTKREPPA
tugnm. Hann átti líka mikinn þátt í því að klórflúorkolefnin sem eyddu
ósonlaginu létu undan síga á markaðnum. Hann tók því sömuleiðis miklu
betur en framleiðendur og kaupmenn vildu trúa þegar vistvænn pappír tál
heimilisnota kom á markað kringum 1990.
Með þessari ábendingu er þó ekki sagt annað en að hægt er að ná nokkr-
um árangri í umhverfismálum án aðgerða eða þvingana af opinberri hálfn.
Hins vegar er hætt við því þegar til lengdar lætur að viðbrögð almenn-
ings og neytenda dugi skammt gagnvart alvöru málsins og er til dæmis
ljóst að hvers konar efdrlit er best komið í höndum opinberra aðila, rétt
eins og hægri menn á Vesturlöndum hafa líka þurft að sætta sig við að
sjálft markaðskerfið sé undir eftdrliti aðila eins og Samkeppnisstofnunar og
Fjármálaeftirlits. Reynslan hefur sýnt að raunverulegt markaðshagkerfi, án
fákeppni og spillingar, kallar á þess konar efdrlit af opinberri hálfu ef það
á að standa undir nafni.
Þegar þetta er skrifað eru að koma fram á sjónarsviðið öflugir stjórn-
málamenn á hægri vængnum í ýmsum löndum Vesturlanda sem skipa sér
í fylkingu umhverfissinna. Þetta eru menn eins og John McCain forseta-
frambjóðandi repúblikana í Bandaríkjunum og öldungadeildarþingmaður
Arizona, Angela Merkel kanslari Þýskalands og leiðtogi kristilegra demó-
krata og David Cameron leiðtogi breska íhaldsflokksins. Kannski er til-
koma þessa fólks einmitt vísbending um það sem ýjað var að hér á undan,
að það er ekkert náttúrulögmál að hægri menn séu sinnulausir um þessi
mál og að rökin sem nefhd voru fyrir slíkri tengingu viðhorfa séu ekki
vatnsheld um allan aldur, enda er engan veginn augljóst að svo ætti að
vera.
Lokaorð
Hér hefur verið stiklað á stóru um sögu umhverfismála ffá því á 19. öld.
Vonandi er lesandinn nokkru fróðari eftir lesturinn auk þess sem sagan
getur vakið hann til umhugsunar bæði um fortíð, nútíð og framtíð. Til
glöggvunar má draga meginatriðin saman sem hér segir:
• Rekja má viðhorf nútímans til umhverfismála allar gömr til breska
hagffæðingsins Malthusar sem var uppi á 18.-19. öld og varaði við
fólksfjölgun umfram matvælaframleiðslu.
• „Vmstri menn“ á 19. öld, eins og Marx og Engels, skelltu skolla-
eyrum við boðskap Malthusar og það hafði síðan veruleg áhrif á
afstöðu Sovétríkjanna til þessara mála á 20. öld.
3i