Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.05.2008, Page 84

GUÐNI ELÍSSON
Eins og ég hef áður bent á liggur vandi loftslagstnnræðunnar ekki síst
í því að hreinræktaðar vísindaspumingar hafa nú um langt skeið blandast
inn í pólitíska umræðuhefð með öllum hennar þrætubókarstíl og hártog-
unum, þar sem þrýstihópar, sem stundum eru kostaðir af hagsmunaaðilum
í olíubransanum, sjá fjölmiðlum fyrir villandi upplýsingum, en vísindi og
stjórnmál eru illsamræmanlegar orðræðuhefðir.1" Ein leið tál þess að vega
að ráðandi loftslagsvísindum er sú að nýta sér gagnrýna hugmynd um
mótandi kenningakerfi í pólitískum tilgangi, með það í huga að benda á
afstæði vísindalegrar umræðu.13 Asökunin um að \dsindamenn látd stjórn-
ast af hugmyndaffæðilegum rétttrúnaði, hagsmunum og framagiiTd hefur
t.d. verið sett fram af ýmsum þeirra sem vilja grafa undan vísindalegu gildi
loftslagsrannsókna. Þ\u hefur meira að segja verið haldið frarn að ungir \ds-
indamenn sem leyfa sér að efast um ráðandi skoðun eigi á hættu að missa
vinnuna.14 Richard Black, umhverfisfféttamaður BBC, fór í sautnana á
ásökunum um óeðlileg afskipti vísindasamfélagsins af þekkingarmótunimii
á sviði loftslagsvísinda, en fann engar sannanir fyrir slíku.13
12 Sjá grein mína „Nú er úti veður vont: Gróðurhúsaáhrif og íslensk umræðnhefð“
sem birtist í Ritinu 1/2007 [7. árg.], bls. 5-44, hér bls. 32.
13 Þó svo að hugmyndin um afstæði vísindalegrar umræðu sæki í vísindaheimspeki
tárðist sú efahyggja sem andmælendur loftslagsrannsókna beita vera
handahófskennd og fyrst og fremst beinast að niðurstöðum þeirra vísindamanna
sem gætu leitt til einhvers konar stjórnvaldsaðgerða. Agætis inngangur að
vísindaheimspelá á íslensku er: Andri Steinþór Bjömsson, 'lorfi Sigurðsson
og Vigfús Eiríksson (ritstj.): Er vit í vísindum? Sex ritgerðir u?n vísindahyggju og
vísindatrú. Reykjavík: Háskólaútgáfan 1996.
14 Þessi skoðun var t.a.m. sett ffarn í viðtali sem íslenskur fféttamaður tók \úð Nigel
Lawson, fyrrum fjármálaráðherra í stjóm Margaret Thatcher, um loftslagsmál í
Silfri Egils (13. apríl 2008), en bók hans An Appeal to Reason: A Cool Look at Global
Warmmg (2008) er mjög gagnrýnin á nútíma umhverfisvemdarumræðu og allar
aðgerðir sem ædað er að spoma við hnattrænni hlýnun.
15 Sjá Richard Black: „Climate science: Sceptícal about bias“, BBC News, 14.
nóvember 2007. Sjá: http://news.bbc.co.Uk/2/hi/science/nature/7092614.smt
[sótt 14. nóvember 2008].
Black bauð efahyggjuvísindamönnunum að senda sér raunverulega staðfest-
ingu á því að vísindasamfélagið væri hlutdrægt í afstöðu sinni tíl þeirra og bjóst við
því að þurfa að eyða \ikum og mánuðum í að Iesa sig í gegnum stafla af bréfum,
sérstaklega í ljósi þess að virtustu tímaritín í ffæðunum birta aðeins 10% af því
efftí sem þeim er sent. Af þeim 100 sem höfðu samband lýsm aðeins hórir því yfir
að þeir ætm í vandræðum með að fá rannsóknir sínar birtar og af þeim sendu þrír
gögn máli sínu til staðfestingar. I einu tilviki var greininni Iangt í ffá Iokið, í öðm
kvartaði vísindamaður yfir framferði þeirra sem efastmn hlýnun af mannavöldum.
Hjá þeim þriðja var ekki að ffnna nein gögn sem sönnuðu staðhæfingar hans. Enn
einn kvartaði yfir því að hafa ekki fengið bréf birt í tímariti, en bréf er eklti rami-
82