Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.05.2008, Blaðsíða 154

STEFÁN SNÆVARR
spenna af þessu tagi í öllum hlutum? Steiimirm breytist stöðugt í tímans
rás en getur samt tabst sami steinninn svo fremi bretxingamar séu ekki
þeim mun róttækari. Við þurfum á frásögum að halda til að ígrunda þá
staðhæfingu að tiltekinn steinn sé sá sami og hann var forðum tíð þótt
hann hafi breyst talsvert. En þá hefur sjálfsemdin enga sérstöðu hvað
spennu og frásögur varðar.
Fimmti steinninn varðar tilraun ffanska heimspekingsins til að ígrunda
greinarmun sjálfsku og sömsku með tilvísun til munarins á semingum og
málgjörðum. Satt best að segja finnst mér rökfærsla hans ansi langsótt og
tilgerðarleg, jafnvel óþörf. Eða hvers vegna skyldi ég trúa því að málgjörð
grípi á einhvern hátt hið huglæga við sjálfskuna? Getur tölva ekki ffamið
málgjörð á borð við ástaryfirlýsingu, t.d. með því að segja „ég elska þig“?
Verður tölvan að meðvitaðri veru fiuir vikið? Varla.
Bæta má við Henry Venema heldur þ\i fram að á endanum hljóti
Ricœur að verða að viðurkenna að hin pragmatíska tilvísun hafi þá seman-
tísku að forsendu. Ein af ástæðum þessa er sú að sjálfskan er ofin inn í
semantískt net athafiaa, sjálfskan er sumpart gerandi og gerandann er
aðeins hægt að ákvarða (ídentííisera) í krafd þess að þekkja gjörðir hans
(gerandinn er á vissan hátt sín eigin breytni). En um leið segir Ricœur að
athöfn verði aðeins skilin semantískum skilningi. Hafi ég sldlið Venema
rétt þá þýðir þetta að sjálfskan verði ekki að öllu leyti ákvörðuð út frá mál-
gjörðum heldur að nokkru marki út frá sannleiksgildi setninga. En þá
áHarðast sjálfskan með sama semantíska hættinmn og samskan. Þegar
öllu er á botninn hvolft tekst Ricœur ekki að sýna ffam á að sjálfekan og
samskan séu aðskilin.'’8
Mér sýnist Venema gera alltof mikið úr þessum málspeldlega þætti
greinarmunarins milli sjálfsku og sömsku. Jafhvel þótt hin málspekilega
greining Ricœurs standist ekld þá er ekki þar með sagt að ekki megi endur-
bæta kenninguna um sjálfsku og sömsku, rökstyðja hana án tihisunar til
munarins á hinu semantíska og hinu pragmatíska, enda höfum við þegar
séð að flestöll hans rök sem varða sjálfsku og sömsku eru algerlega ótengd
þessum málspekilegu pælingum. Sjálfur tel ég greinarmtuúnn milli
38 Venema, „Am I the Text? A Reflection on Paul Ricoeur’s Hermeneutic of Self-
hood“, Dialogue XXXATTI, 1999, bls. 765-783. Sjá einnig Venema, Identifying
Selfhood. lmagination, Narrative and Henneneutics in the Thought of Paul Ricoeur,
New York: State University of New York Press, 2000, bls. 123-150. Eg reifa ekki
nema lítinn hluta af gagnrýni Venema.
H2