Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.05.2008, Page 166

STEINUNN KRISTJÁNSDÓTTIR
Hlutbundnar birtingarnuTidir hans geta verið mismunandi vegna þeirr-
ar blöndunar, hagræðingar eða nýsköpunar sem efdrlíkútg hans gengur
í gegnurn innan mismunandi umhveriis, þó að hami sé alltaf samsettur
úr blaði og skafd. María mey er flóknara dæmi um eftirlíkingu en fyrir-
mynd hennar er sótt ril annarra forkrisrinna jafht sem kristinna gyðja.
Hlutbundnar birtingarmyndir hennar eru afar mismunandi. Hún birtist
engu að síður alltaf sem kona eða móðir sem syrgir son sinn, líkt og Frigg
sem syrgði son sinn Baldur (Ingunn Asdísardóttir 2007).
Klaustur er enn annað sambærilegt dæmi um fyrirbæri sem birtist í
efnismenningu sinni. Hlutbundið útlit þeirra getm' verið mismunandi,
þrátt fyrir að það þurfi að búa yfir ákveðinni formgerð og grunneiningum
sem manneskjan hefur sett saman í þeim tilgangi að skapa merkingu þess.
Við gerð birtingarmynda klaustra, í formi bygginga og gripa, er af þess-
um ástæðum stuðst við ákveðna hugmyndafræði, þó svo að ekkert þeirra
sé nákvæmlega eins og annað. Það sama má segja um borgir: engar n'ær
borgir eru eins hvað efnismenningu snertir. Þær búa engu að síður yfir
ákveðnum efhisveruleika sem er skapaður og ineðtekinn af íbúum þeirra í
gegnum þá grunnþætti sem borg þarf að innihalda. Borgir eru þess vegna
eftirlíkingar hverrar annarrar, rétt eins og klaustrin sem hvert og eitt er
eftirlíking sinnar eigin friimgerðar, þar sem fylgt er, á hlutbundinn hátt,
áHeðnum ramma reglna um skipulag og hlunærk.
Eftirlíkingar verða sem sagt, samkvæmt kenningum síðnýlendustefn-
unnar, til við samfundi ólíkra menningarheima og samfélaga. Blendingur
er hins vegar afurð síbreytilegrar og stöðugrar rirkni allra samfélaga. Af
þessum ástæðum má skilgreina fyrirbærið klaustur í senn sem nýlendu og
eftirhkingu kaþólskrar hugmyndafræði sem nam land í ffamandi umhverfi
en blandaðist engu að síður þri staðbtmdna.
Uppgröftur á hlutbundnu landslagi Skriðuklausturs
Kaþólsku klaustrin voru, burtséð ffá staðsetningu í tíma og rúmi, afinark-
aður heimur þeirra sem kusu að gefa sig almættinu á vald, hvort sem það
var til þess að lifa lífinu án veraldlegra gæða, fá bót líkamlegra eða andlegra
meina sinna, deyja, eða jafhvel til þess eins að bæta fyrir sjmdir sínar gagn-
vart Guði og mönnum. Þau voru um leið miðstöðvar þekkingarsköpunar
á sriði kristinnar menntunar, lækninga og garðyrkju en innganga í þau
byggðist jafnt á líkamlegri sem andlegri rinnu (Gilchrist 1994; Gilchrist
og Sloane 2005; Pauls 2006).
164