Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.05.2008, Page 171

SKRIÐUKLAUSTUR í FLJÓTSDAL
Skriðuklaustw: menningar- og trúarleg nýlenda og eftirlíking
í greininni er gengið út frá því að efnisveruleikinn sé afurð umliggjandi
samfélags og samtíma. Ekki má gleyma því að virkni allra samfélaga er
sífelld og að þau ganga þess vegna í gegnum stöðugar breytingar. Eins ber
að hafa hugfast að þau samanstanda af þeim gerendum sem þeim tilheyra
og að efnismenningin sjálf er aðeins birtingarform síbreytilegs félagslegs
eða einstaklingsbundins atbeina þeirra. Hið félagslega landslag manneskj-
tmnar fær þannig merkingu fyrir tilstilli mismunandi atbeina en síbreyti-
leiki þess er sem fyrr segir tál kominn vegna þeirrar endursköpunar, blönd-
unar og hagræðingar sem það gengur stöðugt í gegnum. Hlutbundnu
leifamar, þ.e. efnismenningin, endurspegla þess vegna ekki endilega fortíð
viðkomandi samfélags hverju sinni, heldur ber að líta á þær sem dreggjar
skipulagðra aðstæðna sem endurskoðaðar em í sífellu (sjá t.d. Thomas
2001; Gosden 2004; Lazzari 2005; Pauls 2006; Anna Lísa Rúnarsdóttdr
2007; Fahlander 2008).
Klausturbyggingar geta af þessum ástæðum, líkt og allar aðrar efnis-
legar leifar, skipt um hlutverk án þess að ganga í gegnum áþreifanleg
umskipti. Klaustur á Islandi héldu tdl dæmis sum hver nöfnum sínum þrátt
fyrir breytta starfsemi þegar klausturhaldi var hætt innan veggja þeirra.
Byggingar þeirra vom þannig nýttar áfram undir nýjum formerkjum efdr
siðaskiptin. Að sama skapi gengu klaustur og efnismenning þeirra, líkt og
öll önnur félagsleg fyrirbæri, í gegnum stöðugar breytingar, hlutbundnar
jaínt sem hugmyndafræðilegar, á meðan þau vom í rekstri, allt eftir því
hvernig hið félagslega landslag þeirra var saman sett eða hagrætt eftir
viðhorfrun eigin samtíma og umhverfis. Sem dæmi má nefha að munk-
ar og nunnur dagsins í dag ferðast um á bifreiðum og nota farsíma rétt
eins og hinn almenni borgari en sinna sem fyrr samfélagslegum skyldum
sínum í takt við þarfir samfélagsins. Engu að síður klæðast þau að hætti
reglna sinna, búa í afmörkuðum heimi innan veggja staðlaðs gmnnforms
klausturbygginga, og minna þannig hlutbundið og táknrænt á merkingu
hlutverka sinna í samtíma sínum.
Sú menning og trú, sem nam land í Fljótsdal á miðöldum með stofh-
un klaustursins þar, hefur væntanlega falið í sér víxlverkandi samblönd-
un við hið félagslega landslag sem þar var fyrir. Þess vegna má túlka
Skriðuklaustur, líkt og önnur kaþólsk klaustur á íslandi, sem framandi
þvermenningarlega og trúarlega nýlendu í umhverfi íslenskra miðalda.
Sem slík hlýtur hún að hafa borið svipmót annarra klausturbygginga og
169