Þjóðlíf - 01.04.1989, Side 12

INNLENT
Á síðustu mánuðum framkvæmdanna í
Viðey var unnið við ýmiskonar lagfæringar á
umhverfi bygginganna í Viðey. Liður í þessu
var lagfæring á kirkjugarðinum. í fjárhags-
áætlun Reykjavíkurborgar fyrir árið 1988 var
m.a. gert ráð fyrir þessari lagfæringu. Að
sögn Sigrúnar Magnúsdóttur, borgarráðs-
fulltruá Framsóknarflokksins, þá var um-
rædd breyting á kirkjugarðinum kynnt borg-
arráðsmönnum sem lítilsháttar lagfæring á
garðinum.,, Ég man að ég lagði þann skilning
í þetta að það ætti að snyrta garðinn og laga
til í honum“.
Kirkjugarðurinn í Viðey á sér um margt
merka sögu, samtvinnaða sögu Viðeyjar, og
bar hann að margra mati dæmigert svipmót
íslensks kirkjugarðs eins og þeir voru til
sveita áður fyrr. Fannst mörgum brýnt að
þessi sérkenni garðsins yrðu varðveitt, á
sama hátt og önnur þarna á eyjunni. Ekki
hefur verið mikið um greftanir í garðinum
hin síðari ár, en þó hafa nokkrar grafir verið
teknar þar á sl. tveim áratugum, þ.á.m. graf-
ir Gunnars Gunnarssonar skáld, Franciscu
konu hans og Gunnars sonar þeirra.
Kirkjugarðurinn „lagfærður“
í lok júní á sl. ári hófust framkvæmdirnar í
kirkjugarðinum og var m.a. fengin traktors-
grafa til að slétta úr honum. Áður en fram-
kvæmdirnar hófust voru leiðin mæld út
þannig að hægt yrði að merkja þau að nýju. I
kringum garðinn var síðan hlaðið úthöggnu
grjóti, sáð í garðinn og leiðin merkt. Af ein-
hverjum ástæðum var ekki haft samband við
afkomendur Gunnars skálds áður en ráðist
var í framkvæmdirnar.
í byrjun júlí hugðist sonarsonur Gunnars,
Gunnar Gunnarsson, auglýsingateiknari,
fara í kirkjugarðinn og hlúa að leiðum föður
síns, afa og ömmu. En honum brá illilega
þegar hann sá að búið var að breyta garðin-
um í eitt stórt moldarflag. í frétt DV um
atburðinn var m.a. haft samband við við
Gunnar og lýsti hann þar undrun sinni á
aðförunum. „Það er búið að breyta öllu
þarna úti og slétta leiðin án samráðs við ætt-
ingja. Að gera þetta og nota dráttarvél jaðrar
að mínu mati við helgispjöll" var m.a. haft
eftir Gunnari.
í umfjöllun DV var einnig haft samband
við séra Þóri Stephenssen staðarhaldara.
Orðrétt hafði DV eftir honum um fram-
kvæmdina: „Það var auglýst eins og lög um
kirkjugarða mæla fyrir um í Lögbirtingablaði
og útvarpi og haldinn fundur með þeim sem
gáfu sig fram og þeir voru allir mjög glaðir
yfir því að nú loksins skyldi garðurinn verða
settur í gott lag, fegraður og prýddur."
Grein Halls Magnússonar
Ljóst er að „lagfæringin“ á kirkjugarðinun
í Viðey vakti viðbrögð margra, sérstaklega
vegna þess hvernig að henni var staðið. Að
mati margra viðmælenda þjóðlífs hefðu
borgaryfirvöld mátt fara að meiri gætni í
framkvæmdina og að þau hefðu átt að freista
þess að ná sambandi við aðstandendur eftir
fleiri leiðum. Hörðustu viðbrögðin komu þó
án efa frá Halli Magnússyni blaðamanni og
varaborgarfulltrúa Framsóknarflokksins í
Reykjavík, sem skrifaði hina frægu grein í
Tímann um málið þann 14. júlí 1988.
í greininni fór Hallur hörðum orðum um
„lagfæringarnar" á kirkjugarðinum og taldi
þær m.a. vera á skjön við þá viðleitni borgar-
yfirvalda að að færa mannvirki í Viðey í sem
upprunalegast horf. Ennfremur segir hann
að óeðlilega hafi verið að framkvæmdunum
staðið, t.d. að ekki hafi verið haft samband
við afkomendur þeirra sem síðast voru jarð-
aðir í garðinum. í greininni dregur Hallur
séra Þóri alfarið til ábyrgðar á framkvæmd-
inni. Þess ber að geta að einungis tveimur
dögum áður svaraði séra Þórir fyrir fram-
kvæmdirnar í DV.
Hallur tiltekur einnig í greininni með
hvaða hætti séra Þórir var ráðinn staðarhald-
ari, tengsl hans við Frímúrararegluna og
bregður honum á brýn að gerðir hans stjórn-
ist fremur af stjórnmálaskoðunum en kristi-
legum hugsunarhætti. í stuttu máli sagt telur
Hallur að það hafi verið unnin helgispjöll á
kirkjugarðinum sem ekki verði bætt fyrir.
Séra Þórir hefur aldrei svarað grein Halls á
prenti, en þess í stað birtist í Tímanum
tveimur dögum síðar athugasemdir frá „Við-
eyjarnefndinni“. Þar er séra Þórir firrtur allri
ábyrgð á framkvæmdunum og grein Halls
mótmælt í heild. í athugasemdunum var
jafnframt tekið fram að löglega hafi verið að
framkvæmdunum staðið.
Óviss málalok
Fari dómur á þann veg að séra Þórir teljist
ekki vera opinber starfsmaður, né hafi verið
það í júlí þegar Hallur skrifaði grein sína, má
fastlega búast við að Hallur verði sýknaður
af öllum ákæruatriðum. Fari svo segist séra
þórir fara í venjulegt meiðyrðamál við Hall,
og yrði það rekið sem einkamál fyrir borgar-
dómi.
En svo gæti einnig farið að málinu yrði á
ný vísað til ríkissaskóknara til úrskurðar um
hvort bera eigi fram nýja ákæru. I frétt sem
birtist í Þjóðviljanum 17. mars sl. kemur fram
að séra Þórir og Hallvarður Einvarðsson,
ríkissaksóknari, séu félagar í sömu stúkunni
innan frímúrareglunnar. í fréttinni er getum
að því leitt að verjandi Halls, Ragnar Aðal-
steinsson, hyggist í vörn sinni „gera athuga-
semdir við náin tengsl þeirra Hallvarðs og
Þóris sem geri ríkissaksóknara óhæfan til að
fara með mál fyrir klcrkinn".
Sem fyrr hefur dómarinn síðasta orðið í
málum sem þessum og ljóst er að margir bíða
spenntir eftir niðurstöðu hans.
Kristján Ari.
Séra Þórir Stephensen,
staðarhaldari í Viðey:
Ríkissaksókn
— Það var ríkissaksúknari sem komst
að þeirri niðurstöðu að að brotið hefði
verið á mér sem opinberum starfsmanni,
vegna starfa minna, og ákvað því að höfða
opinbert sakamál, segir sr. Þórir Stephen-
sen sem tók því 1 jútlega að svara nokkrum
spurningum Þjóðlífs um þetta mál.
Tildrög málaferlanna er grein Halls
Magnússonar, þar sem hann gagnrýnir
harkalega störf þín sem staðarhaldara í
Viðey og ber þér á brýn skinhelgi. I stað
þess að fara í meiðyrðamál við hann ferð þú
þess á leit við ríkissaksóknara að höfðað
verði opinbert sakamál. Hvers vegna valdir
þú þess leið?
— Til að byrja með datt mér ekkert ann-
að í hug en að fara í persónulegt meiðyrða-
mál við Hall. Mér var hins vegar bent á það
af lögfræðingum, að stöðu minnar vegna,
sem dómkirkjuprestur og staðarhaldari,
ætti ég að leita réttar míns eftir öðrum leið-
um. Það varð úr að ég fór á fund ríkis-
saksóknara og ræddi við hann um þessi
mál. Hann komst að þeirri niðurstöðu sem
áður greinir.
— Að mínu mati er hugtakið „opinber
starfsmaður“ mun víðtækara en svo að það
nái einungis yfir embættismenn ríkisins.
Þannig tel ég að bæði starf mitt sem dóm-
kirkjuprestur og staðarhaldari rúmist inn-
an þess. Fyrir mér var ekki um annað að
ræða en að fara þessa leið, því að lögin gera
ráð fyrir því að opinberir starfsmenn geri
það ef á þeim er brotið.
— Mér skilst að á síðastliðnum árum
hafi verið lítið um að fólk höfði meiðyrða-
mál. Ég hygg að ástæðan fyrir því sé fyrst
og fremst sú að fólk treysti sér einfaldlega
ekki til að fara út í slíkt. Og á þessu bera
íslenskir fjölmiðlar að hluta til ábyrgð, því
starfshættir nokkurra þeirra gera svona
mál enn erfiðari. Þegar fólk sér sig knúið til
að fara í meiðyrðamál, ekki hvað síst þegar
um opinbert mál er að ræða, þá eru málsa-
tvik ítrekað birt í blöðunum, og þannig er
maður síendurtekið ataður hinum sama
auri. Mér finnst að fjölmiðlafólk ætti að
íhuga þessi mál því þessir starfshættir
þeirra hræða í raun og veru fólk frá því að
leita réttar síns og verja æru sina.
— Ég var varaður við því af einstaka
mönnum, ekki þó lögfræðingum, að fara út
í meiðyrðamál, því að slíku fylgdi mikil
andleg áreynsla, m.a. vegna starfshátta
fjölmiðlanna. Ég ákvað þó að láta hræðsl-
12