Þjóðlíf - 01.04.1989, Blaðsíða 14

INNLENT
Bragi Steinarsson,
vararíkissaksóknari:
Ritsóðar og ærumorðingjar vaða uppi
Það verður að stöðva þá
—Ritsóðar og ærumorðingjar hafa vaðið
uppi óátalið um nokkurra ára skeið og ég
held að það sé full ástæða til að spyrna við
þessari þróun, segir Bragi Steinarsson vara-
ríkissaksóknari og kveður Rithöfundasam-
bandið og Blaðamannafélagið á villigötum
með gagnrýni á skerðingu ritfrelsins með
þessari ákæru. Bragi telur að um stéttarfé-
lagshagsmuni sé að ræða hjá þeim, svipað og
hjá Iögreglumönnun þegar einhver lögreglu-
maður er ákærður.
Mörgum þykir þetta mál óvenjulegt þar
sem ákært er á grundvelli þess að vegið sé að
opinberum starfsmanni. Ennfremur hafa
margir ályktað að þetta sé aðför að ritfrelsi í
landinu. Telur þú þessar spurningar eiga rétt
á sér?
— Það er í sjálfu sér ekkert óvenjulegt við
þetta mál. Eftir umboði séra Þóris Stephen-
sen og á grundvelli lögreglurannsóknar var
gefin út ákæra á hendur Halli Magnússyni
fyrir aðdróttanir að séra Þóri sem opinberum
starfsmanni. Aðdróttun að opinberum
starfsmanni fellur undir 108. grein almennra
hegningarlaga. Núgildandi hegningarlög
voru sett 1940, en þessi vernd opinberra
starfsmanna á rætur að rekja til enn eldri
hegningarlaga frá árinu 1869.1 lögunum seg-
ir m. a. að hver sá sem hefur í frammi skamm-
aryrði, aðrar móðganir í orðum eða æru-
meiðandi aðdróttanir við opinberan starfs-
mann þegar hann er að gegna skyldustarfi
sínu skuli sæta refsingu. Ég get ekki séð að
það hafi farið á milli mála þarna. Ég vísa
gagnrýni um þetta alfarið á bug. Þetta hlýtur
að vera komið frá sakborningnum og verj-
anda hans.
— Að mínu mati er ekkert undarlegt við
það að opinberir starfsmenn skuli njóta
ákveðinnar verndar vegna starfa sinna. En
þess ber einnig að geta að ábyrgð þeirra fyrir
lögunum, brjóti þeir af sér, er meiri en ann-
arra. Gerist þeir t.d. sekir um fjárdrátt er
refsingin verulega þyngri hjá þeim en hjá
öðrum sem gerast sekir um slíkt. í hinu opin-
bera starfi skiptir trúnaðurinn mjög miklu
máli, og á sama hátt og þeir njóta aukinnar
verndar á sumum sviðum þá bera þeir þyngri
refsiáb^rgð á öðrum sviðum.
— A seinni árum hefur lítið reynt á þessa
lagagrein því menn virðast hafa kært meið-
andi ummæli í minna mæli en áður, þó þeir
verði fyrir árásum í starfi. Fyrir örfáum árum
Bragi Steinarsson vararíkissaksóknari.
Vísa gagnrýni alfarið á bug.
síðan var hinsvegar um að ræða margar
svona ákærur á ári. Eini munurinn er sá að
menn elta síður ólar við svona mál. En þó að
það hafi orðið eitthvert hlé á því að menn
hafi kært á grundvelli þessarar lagagreinar,
þá eru lögin engu að síður enn í gildi. Ritsóð-
ar og ærumorðingjar hafa vaðið uppi óátalið
um nokkurra ára skeið og ég held að það sé
full ástæða til að spyrna við þessari þróun.
— Það að Blaðamannafélagið og Rithöf-
undasambandið skuli hafa verið að álykta
um þetta mál og gagnrýnt ákæru ríkissak-
sóknara og talið hana aðför að ritfrelsi, því
vísa ég alfarið á bug. Ég fæ ekki betur séð en
að hér sé einfaldlega um stéttarfélagshags-
muni að ræða, á sama hátt og t.d. hjá lög-
reglufélaginu þegar félagar úr þeim samtök-
um hafa verið ákærðir.
— Það hefur engin stefnubreyting átt sér
stað hjá embættinu varðandi mál af þessu
tagi. Hins vegar hefst ákæruvald ekki handa
af sjálfsdáðum. Viðkomandi, hinn særði og
meiddi sem fyrir svona atlögu verður, þarf
að hafa ákveðið frumkvæði að því að málið
sé tekið upp. Og á seinni árum hafa menn
einfaldlega ekki gert það með sama hætti og
á árum áður.
Áttu ekki von á því að í kjölfar þessarar
ákæru fari opinberir starfsmenn í víðum
skilningi þess hugtaks að leita til ykkar vegna
gagnrýnina skrifa um þá?
— Ég á einfaldlega ekki von á svona skrif-
um. Þetta tekur gjörsamlega út yfir allt. Og
skrif Halls verða ekki grundvölluð á ritfrelsi.
Þau voru einfaldlega árás á séra Þóri, og eins
og segir í ákærunni þá var árásin gerð af
illfýsi. Ég man ekki eftir svona rætnum og
svívirðilegum greinum á seinni árum. Að
Blaðamannafélagið og Rithöfundasam-
bandið skuli taka upp hanskann fyrir Hall á
stéttarfélagslegum grundvelli vekur furðu
mína. Skrif Halls eiga ekkert skylt við rit-
frelsi, og það er í engu skert þó hann verði
látinn sæta ábyrgð fyrir ummæli sín.
Fyrir sakadómi fór verjandi Halls, Ragnar
Aðalsteinsson, fram á það að málinu yrði
vísað frá, þar sem séra Þórir teldist ekki op-
inber starfsmaður í skilningi laganna og þar
sem ákæruatriði væru svo óglögg, t.d. þar
sem hann segir að greinin komi til með að
koma við kaunin á háttsettum frímúrara.
Hvert er þitt álit á þessu?
— Það er enginn vafi á því að séra Þórir
hafi verið, og sé, opinber starfsmaður sem
ráðist er á sem slíkan, sem dómkirkjuprest
og sem staðarhaldara. Ég vísa því þessari
gagnrýni alfarið á bug. Dómarinn hafnaði
þessari kröfu verjandans frá, en hinsvegar
verður dæmt um þetta á síðari stigum við
efnislega meðferð málsins.
— V arðandi síðara atriðið þá er þarna um
að ræða móðgun á séra Þóri sem frímúrara. í
þessu felast dylgjur, —það er verið að lítil-
lækka eða draga dár að honum af því að hann
er frímúrari. Sá sem skrifar greinina hefur
greinilega einhverja ímugust á frímúrurum,
og heldur sjálfsagt að þeir verji á einn eða
annan hátt hvern annan. Þetta er svona að
minnsta kosti blanda af aðdróttun og móðg-
un, fyrir það eitt að vera frímúrari.
— Meginmálið í hér er stjórnarskrárá-
kvæðið sem kveður á um prentfrelsi. í 72.
grein stjórnarskrárinnar er skýrt kveðið á um
að engar hömlur á ritfrelsi megi í lög leiða.
En í þessu sama stjórnarskrárákvæði er
prentfrelsið háð þeim takmörkunum að hver
maður verði að ábyrgjast skrif sín fyrir dómi,
sagði Bragi Steinarsson, vararíkissaksóknari
að lokum.
Kristján Ari.
14