Frjáls verslun - 01.10.2008, Blaðsíða 34

F R J Á L S V E R S L U N • 8 . T B L . 2 0 0 8 35
Undanfarnar vikur hef ég margoft verið
spurð að því hvort það sé ekki orðið
óþægilegt fyrir Íslendinga að búa í
Bretlandi, hvort ég hafi ekki fundið fyrir
köldu viðmóti. Stutta svarið er: það er
fráleitt að svo sé.
Fréttirnar hafa auðvitað verið gríð-
arlegar – sem er í fyrsta lagi skiljanlegt
þar sem um 300 þúsund einstaklingar
og fjöldi stofnana og fyrirtækja varð fyrir
búsifjum vegna gjaldþrota bankanna. Í
öðru lagi er stórfrétt að þrír stærstu bank-
arnir í einu landi verði gjaldþrota.
Bretar eru hæðnir og auðvitað hafa
þeir gert grín að þessum hremmingum.
Það hefur þó ekki verið gert að einhverri
sérstakri illkvittni af því Íslendingar eiga í
hlut. Af sögulegum ástæðum er Bretum
einkum illa við tvær þjóðir, Þjóðverja og
Bandaríkjamenn. Hrun íslensku bank-
anna flækist ekki inn í neinar sérstakar
hugmyndir sem Bretar gera sér af
Íslendingum sem þeim er almennt vel við.
Það gegnir þó án efa öðru máli um
íslensk fyrirtæki hér. Það má vel vera að
þau finni fyrir minna trausti en áður – en
sama hefði hitt hvaða aðra þjóð sem
hefði lent í svipuðum aðstæðum. Fyrir
nokkrum árum sagði einn af íslensku
útrásarforkólfunum við mig, með nokkrum
kvíða, að ef einhverju íslensku fyrirtækj-
anna yrði á, svo eftir yrði tekið, eða fengi
á sig illt orð, myndi það grafa undan
trausti annarra íslenskra
fyrirtækja því það væri tilhneiging til að
setja allt íslenskt undir einn hatt.
Á þeim tíma gat enginn ímyndað sér
að bankarnir þrír hyrfu á einni viku. Fall
bankanna kann að grafa undan viðskipta-
trausti – en það er fjarri lagi að Ísland sé
aðhlátursefni hér í Bretlandi eða að fólki
hér sé orðið illa við Íslendinga. Takið eftir
að Bretar flykkjast til Íslands eftir sem
áður!
Sigrún Davíðsdóttir
Hlæja Bretar að Íslendingum eða eru þeir reiðir?
Traustir bankar?
Hér gerir Buiter svo að umræðuefni hversu
vel stæðir íslensku bankarnir hafi í raun
verið. Í ljósi þess að Buiter gerði úttekt á
íslenska bankakerfinu er athyglisvert að hann
segir því haldið fram að íslensku bankarnir
hafi verið með traustar eignir umfram skuldir
„þó ég hafi ekki séð neinar sannanlegar upp-
lýsingar um góða stöðu hinna þriggja fyrrum
alþjóðlegu banka.“
Buiter rekur síðan allítarlega stöðu seðla-
banka í löndum þar sem skuldbindingar
bankakerfisins eru að stórum hluta í erlendri
mynt. Með evruna að bakhjarli hefði Ísland
verið hluti af evrukerfinu með Evrópska
seðlabankann og fimmtán seðlabanka evru-
landanna. Um 27 prósent af gjaldeyrisvara-
sjóðum heimsins eru í evrum, dollarinn í
fyrsta sæti með 64 prósent. Pundið er aðeins
4,7 prósent meðan bæði japanska jenið og
svissneski frankinn mælast varla í þessu sam-
hengi. Ísland þarf ekki að nefna.
Vandi Íslands var að landið hafði hvorki
gjaldeyrisvarasjóð né fjárhag til að verja
bankana. Hér bendir Buiter á að Bretland
sé í hliðstæðri aðstöðu, hafi klárlega ekki
gjaldeyrissjóði til að standa við erlendar
skuldbindingar. Þótt ríkið gæti fræðilega séð
bjargað bankakerfinu myndi slíkt stofna ríkis-
jóði í hættu, skuldatryggingarálag hækkaði
og ítrustu afleiðingar gætu verið þjóðargjald-
þrot.
Ísland: ítrasta dæmið en ekki einstakt?
Þegar fréttir af hremmingum og hruni
íslensku bankanna þriggja bárust fyrst til
umheimsins vöktu þær eðlilega ofurathygli.
Annað eins hafði ekki sést. Í stöðugum
kreppufréttum og ríkishjálp í viðlögum
bankanna varð Ísland hin ítrasta viðmiðun
– verra en að allt bankakerfið sveipaðist
burtu og skildi eftir sig tröllauknar erlendar
skuldir og skuldbindingar gat það ekki
orðið.
Í sumar skrifaði Robert Wade, prófessor
við LSE, grein í Financial Times þar sem
hann varpaði fram þeirri spurningu hvort
Ísland væri víti til varnaðar, fyrsta merkið
um hvað gæti í raun gerst ef allt færi á versta
veg. Umfjöllun Buiters nú er í þeim anda
– atburðirnir á Íslandi er dæmi um hættur
þess að vera með risastóra banka með mikil
erlend umsvif í hlutfallslega litlu landi með
eigin gjaldmiðil sem er ekki alþjóðleg versl-
unarvara. Ekkert land hefur séð fyrir endann
á þeim efnahagslegu hættum sem blasa við
þessa mánuðina.