Frjáls verslun


Frjáls verslun - 01.10.2008, Blaðsíða 5

Frjáls verslun - 01.10.2008, Blaðsíða 5
6 F R J Á L S V E R S L U N • 1 0 . T B L . 2 0 0 8 RitstjóRnaRgRein Hann er ríkiskapítalisti Öreigar allra landa þurftu ekkert að sameinast; kreppan kom með ríkiskapítalisma á einni nóttu úti um allan heim. Hann er skattborgarinn og hann er hinn nýi milljarðamæringur Íslendinga. Stjórnvöld komu nýlega auga á hann í miðri kreppunni og ætla honum að draga vagninn og taka á sig þungar byrðar næstu árin. Þess vegna helgar Frjáls verslun honum forsíðuefnið að þessu sinni. Hann er tákn nýrra tíma; tákn um stórfelld og stóraukin ríkisafskipti. Það er mikið á hann lagt; honum er ætlað að standa við bakið á ríkissjóði sem er með um 3.000 milljarða króna fjármagnsþörf næstu þrjú árin. Lánshæfi ríkisins hefur hrunið og alþjóðleg mats- fyrirtæki telja núna minni líkur á að ríkið geti staðið við skuldbindingar sínar. Ég skil það vel, ég veit satt best að segja ekki hvernig ríkið ætlar að greiða þessi ósköp til baka. skattborgarinn er ríkiskapítalisti. Hann á þrjá ríkisbanka og eignast innan skamms hluti í hundr- uðum lífvænlegra einkafyrirtækja þegar bankarnir bjóða þeim að breyta skuldum í hlutafé svo þau verði ekki gjaldþrota og þúsundir missi ekki vinnuna til viðbótar. Ég styð þessa leið; hún örvar atvinnulífið; hún bjargar. Þetta er að vísu „eftir á“ björgun og nokkuð flókin. Ég hef lagt til að fjármagnskostnaður fólks og fyrirtækja verði lækkaður úr öllu valdi í kreppunni með afnámi verðtryggingar og lækkun vaxta til að forða þeim frá gjald- þroti; að lánastofnanir afskrifi hluta af lán- unum strax, framar í keðjunni. Þær þurfa þess hvort sem er síðar meir. En þetta er „fyrirfram“ aðgerð en ekki „eftir á“ björgun – ef einhverju verður þá bjargað. Hinn venjulegi kapítalismi hrundi á einni nóttu og við blasa ríkisbankar, ríkisfyrirtæki, ríkisheimili og ríkiskapítalisti. Það verður mjög flókið ferli þegar skipað verður í stjórnir þeirra mörgu einkafyrirtækja sem breytast í ríkisfyrirtæki á næstu mánuðum vegna skuld- breytinga. Bankarnir stofna eignaumsýslufélög utan um hlut sinn í þessum fyrirtækjum og flokkarnir koma sínu fólki að í þeim. Það verða margir sem ganga í stjórn- málaflokka á næstunni til að eygja von um stjórnarsetu í fyrirtækjum. Myndirnar af stjórnum nýju bankanna í blöðunum voru táknrænar og sögðu allt sem segja þarf. Það verða hrikaleg átök þegar ríkið ætlar síðar að losna út úr bönkunum og fyrirtækjunum. Hin stófellda ríkisvæðing í kreppunni er áfall fyrir okkur hugsjónamenn um frjáls viðskipti, lítil ríkisaf- skipti og mátt markaðsaflanna. Kapítalisminn er hrun- inn tímabundið. Það kallast ekkert annað en hrun hans þegar sett eru neyðarlög um eignaupptöku í fyrirtækjum, inngrip ríkisins á flestum sviðum fjármálalífsins, gjald- eyrishöft og nýjar leikreglur daglega sem koma í veg fyrir að frjálsir markaðir og markaðsöfl starfi eðlilega. Tapaði frjálshyggjan? Eflaust absúrd spurning í ljósi bankahruns- ins. Ég er samt enn þeirrar skoðunar að hlutverk rík- isins sé að setja starfsreglur en gera sig ekki gildandi í almennum rekstri. Ég er enn þeirrar skoðunar, þrátt fyrir fall útrásarvíkinganna, að frjáls viðskipti og dugmiklir, kraftmiklir, framsæknir einstaklingar séu besta leiðin til framfara. Ég er enn þeirrar skoðunar að frelsið sé besta, sanngjarnasta og skemmtilegasta leikaðferðin í viðskipta- lífinu. En það þarf augljóslega strangari umferðarreglur; ekki síst þegar kemur að rekstri banka. er eittHvert annað ráð í stöðunni en að láta ríkissjóð koma til bjargar? Ég held ekki. Það var of áhættusamt að sitja hjá og grípa ekki inn í og leyfa bönkunum þremur að stöðvast í óákveðinn tíma og láta helstu erlendu kröfuhafana taka við þrotabúunum eins og tíðkast almennt í gjaldþrotum. Ef bankakerfið hefði stöðvast í nokkra daga hefði atvinnulífið stöðvast og það eitt og sér hefði leitt til fjölda gjaldþrota og er ekki á það bætandi. Var hægt að sleppa hinu skilyrta láni Alþjóða- gjaldeyrissjóðsins við að endurreisa gjaldeyrismarkaðinn? Sennilega ekki. Það lán er gæðastimpill og ávísun á fleiri lán. Opinn gjaldeyrismarkaður og sterkt bankakerfi er forsenda þess að hægt sé að endurreisa atvinnulífið. Þetta var líklegast skák og mát allan tímann. Hvað getum við lært? Við höfum fengið svar við einni spurningu; krónan er ónýt. Ísland getur ekki haldið úti sjálfstæðum gjaldmiðli. Það er alltof áhættusamt og heldur þjóðinni í skuldafangelsi verð- bólgu og verðtryggingar. Við fengum tvær kreppur í fangið á meðan aðrar þjóðir fengu eina. Við fengum gjaldeyriskreppu og venjulega kreppu. Það er skelfileg blanda; banvæn blanda og gerir mönnum erfiðara fyrir í hagstjórninni. Við getum sjálfum okkur um kennt. Við áttum að vera búin fyrir löngu að skipta krónunni út fyrir alvöru gjaldmiðil. Næsta skref er að skipta um gjaldmiðil – hvenær sem það verður hægt vegna strangra skilyrða Evrópusambandsins um lítinn fjárlagahalla, litla verðbólgu og litlar ríkisskuldir við að taka upp evru. Það er Heimskreppa. Okkar skattborgari er alls ekki eini skattborgarinn í heiminum sem stendur í ströngu þessa dagana. Það er alls staðar treyst á hann til að forða falli stórra fyrirtækja og banka. Öreigar allra landa þurftu ekkert að sameinast; kreppan kom með ríkis- kapítalisma á einni nóttu úti um allan heim. jón g. Hauksson
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84
Blaðsíða 85
Blaðsíða 86
Blaðsíða 87
Blaðsíða 88
Blaðsíða 89
Blaðsíða 90

x

Frjáls verslun

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Frjáls verslun
https://timarit.is/publication/282

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.