Tímarit Máls og menningar - 01.09.1944, Page 3

TÍMARIT
MÁLS OG MENNINGAR
Sept. 1944 • 2. hefti • Ritstjóri: Kristinn E. Andrésson
Bygging þjóðmenjasafns
Hrollaugur Rögnvaldsson Mærajarls var mikill vinur Haralds hárfagra og
nam lönd við Ilornafjörð. En aldrei fór Hrollaugur utan né studdi Una danska
til að vinna Iand konungi. A dánardægri sendi Haraldur lionum ]>ö að vin-
gjöf gersemar þrjár, sverð, ölhorn og gullhring. Sverð það átti síðar Kolur
Síðu-Hallsson, en Kolskeggur hinn fróði hafði séð hornið, segir Landnámu-
grein, sem rituð er eftir Kolskeggi á 12. öld, og yngri Landnámuhöfundum
þótti rétt að halda þessu á loft.
Ast íslendinga á fornmenjum er gömul, og með okkar kynslóð fer hún vax-
andi. í guðspekilegum fræðum segir, að sumir menn geti öðlazt þá skyggni
eða næmi, að af snerting við gamlan hlut megi þeir skynja alla sögu hans og
margt úr örlögum þeirra manna, sem hafa fyrrum fjallað um hlutinn. Þó að
við, venjulegir menn, eigum þessa ekki kost, getum við fyllzt þeirri kennd við
að handleika forngrip, að engu er líkara en við séum horfnir til liðna tímans,
stöndum á sjónarhólum hans og skoðum þátíðarumhverfið, eins vel og sögu-
þekking hrekkur til, en rennum þaðan auga gegnum fjarskann til nútíðarinn-
ar og sjáum hana í Ijósi, sem við hefðum aldrei séð hana í nema með þessu
móti, að láta hrífast fyrst um stund yfir í aldir fornmenjanna. Engin sögu-
námsaðferð hefur eins djúp áhrif á skilningsnæma unglinga og fornmenjaskoð-
unin. Þá varð Kolskcggur gamli fróður, er hann skoðaði hornið Haraldsnaut
í bemsku.
Olhorn, sverð og hringur svndu glöggt þá menningarþætti höfðingjastéttar,
sem gáfu henni svipinn um 900, og um aðdáanlegan listiðnað hafa gersemarn-
ar borið vitni. Um vinnubrögð og atvinnuhælti verður fjölmargt ráðið af öðr-
um menjum og svo um öll lífskjör alþýðu jafnt og höfðingja. Árangur forn-
menjarannsókna er seinteknari en meginið af því, sem af ritum og kveðskap
fortíðar verður ráðið. Hitt eru menn nú óðum að skilja, að slóraukin menja-
rannsókn er höfuðskilyrði þess, að nýtt framaskeið hefjist í íslenzkum sagn-
fræðum, og fyrst og fremst þarf að vera hægt að skipa því, sem þegar er í
dagsljós komið af menjum, í þá röð og reglu og samhengi, að auðvelt sé af
7