Tímarit Máls og menningar - 01.09.1944, Side 80

174
TÍMARIT MÁLS OG MENNINGAR
hefur samið, er örðugra að dæma. TímabiliS (1751—1770), sem hann ritar
um, er svo stutt, að hann hefur varla getað beitt sér til hlítar. Auk þess má
sjá, að hann hefur taliS sig að nokkru leyti bundinn af þeirri fyrirmynd, sem
P. E. Ó. hefur skapað. Eigi að síður er meira þjóðarsögusnið á kafla Þ. J.
Efnisskipun er eðlilegri og skynsamlegri. Sama máli gegnir um efnisval. Þ. J.
gætir betur hófs en P. E. Ó. um persónusögu og önnur aukaatriði, er slíta
söguþráðinn. Honum virðist ljósara samhengið í sögunni, og hann skyggnist
víðar um eftir orsökum og afleiðingum. T. d. gerir hann sér far um að tengja
sögu okkar við sögu annarra þjóða. Hins vegar er still Þ. J. þróttminni og um-
búðameiri en stíll P. E. Ó., og ef til vill er kafli hans of langur hlutfallslega,
rúmir % hlutar 6. bindis. Raunar er tímabilið 1751—70 merkilegt að ýmsu
leyti, en þess verður að gæta, að enn eru ósagðir ýmsir þættir sögu þess (t. d.
bókmenntir). Eg bygg, að torvelt verði að rita Sögu Islendinga eftir 1770 eins
rækilega í einum fjórum bindum, er söguefni verða fleiri og stærri og meira
um myndir, sem taka nokkurt rúm. Sá galli er þó ekki stórvægilegur, og hafa
verður í huga, þegar verk beggja þessara sagnfræðinga, Páls Eggerts Ólasonar
og Þorkels Jóhannessonar, eru dæmd, að þau eru frumsmíð. Aldrei hefur
verið ritað rækilega samfellt um sögu 17. og 18. aldar áður. Forleikurinn er
jafnan örðugastur, og þeir, sem rita síðar hin bindi Sögu íslendinga, eiga
hægara um vik að forðast vítin, ef svo má verða.
Jón Jóhannesson.