Tímarit Máls og menningar - 01.12.1958, Síða 74

TÍMARIT MÁLS OG MENNINGAR
unni fyllast smám saman beiskju, það
er ekki um beinan fjandskap að ræða
í garð einhverra ákveðinna atburða
sem byltingunni eru tengdir, heldur á
beiskjan sér margvíslegar persónuleg-
ar rætur og stafar mest af því að bylt-
ingin dæmir þessa menn óhæfa.
Þessar persónur sem böfundurinn
lýsir sem hugsjónamönnum, þessir
„sannleiksleitandi einfarar“ sýna eng-
an lit á að vilja leggja neitt á sig fyrir
sínar hugsjónir, livað þá fórna fyrir
þær lífinu, og gildir þar einu livort
þessar hugsjónir eru með eða á móti
byltingunni.
Þessar persónur virðast halda
áfram að lifa í andanum, en það kem-
ur æ betur í Ijós að þær eiga ekki
heima í atburðarásinni, eru óhæfar —
og þess vegna verður hlutskipti þeirra
kuldi, hungur og húsnæðisskortur.
Það mun vera erfitt að finna í nokk-
urri sögu persónur sem sagt er að lifi
miklu hugsjónalífi og lifa á tímum
mikilla atburða, en tala samt jafn
mikið um mat, kartöflur, eldivið og
allskyns búksorgir og þessar persónur
í skáldsögu yðar.
Söguhetjur yðar, og þá fyrst og
fremst Zívago læknir og fjölskvlda
hans, nota ár byltingarinnar og borg-
arastyrjaldarinnar til að skapa sér
eins góð lífskjör og mögulegt er —
magafylli og ró er þeim fyrir öllu í
þeim umturnandi átökum sem eiga sér
stað og þeirri eyðileggingu sem þjóð-
in verður að þola. Þessar persónur
eru engir hugleysingjar, sem höfund-
ur leggið þér áherzlu á það, en samt
hugsa þær ekki um annað en bjarga
sínu eigin skinni, við það eitt miðast
allar athafnir þeirra. Og einmitt það,
að þeim tekst þetta ekki við þær að-
stæður sem byltingin og borgarastyrj-
öldin skapa fyllir þær meiri og meiri
gremju út í allt sem er að gerast. Þess-
ar persónur eru ekki neinir braskarar,
engir sælkerar, lífsþægindin útaf fyrir
sig eru þeim ekki fyrir öllu, en þau
eru þeim nauðsyn svo þær geti hald-
ið áfram að lifa andlegu lífi.
Hverskonar andlegu lífi? Því sama
og þær lifðu áður, því ekkert nýtt
gerir vart við sig í hugarheimi þeirra
og breytir honum. Að viðhalda þessu
gamla án afskipta utanfrá öðlast hjá
þessum persónum almannlegt gildi,
og þegar byltingin krefst að þær geri
eitthvað, taki sér stöðu, séu annað-
hvort „með“ eða „á móti“, þá snúast
þær til varnar og það hlutleysi sem
þær sýndu henni áður snýst smátt og
smátt upp í fjandskap.
Á þessum döpru árum sem kröfð-
ust svo margvíslegra fórna, ekki ein-
ungis af þeim sem studdu byltinguna
heldur einnig af óvinum hennar sem
börðust gegn henni með vopn í hönd-
um, á þessum árum reynast „hinir
sannleiksleitandi einfarar“ við nánari
eftirgrennslan ekki annað en „stórgáf-
aðir“ smáborgarar. í Moskvu herjaði
248