Tímarit Máls og menningar - 01.04.1959, Side 73

M. í. STÉBLIN-KAMÉNSKÍJ
Þáttur dróttkvæða í heimsbókmenntunum
Prófessor Míhaíl ívanovitsj Stéblín—Kaménskíj — er sig kallar á íslenzku
Mikjál Jónsson — í Leníngrad er Islendingum að góðu kunnur fyrir störf
sín í þágu íslenzkra fræða og kynningu á þeim í Sovétríkjunum. Hann kom
hingað í sovézkri sendinefnd s.l. haust og sendi síðan Tímaritinu eftirfar-
andi grein.
kki er neinum vafa bundið að aðaleinkenni skáldskapar, innri bygging
bans, er breytilegt eftir því hvort sá er setur hann saman lítur á sig sem
höfund hans, í hversu miklum mæli hann gerir það, og þar með hversu mikið
sköpunarfrelsi hann hefur um form og efnismeðferð. Einnig er það efalaust að
í sögu mannkynsins hefur verið tímabil þegar til var bókmenntastarfsemi, þótt
iðkendur hennar hafi ekki litið á sig sem höfunda, það er meðan þetta voru
þjóðfræði (folklore), en ekki bókmenntir í venjulegri merkingu orðsins.
Stökkið frá ópersónulegri bókmenntaerfð til meðvitaðrar höfundarstarfsemi
er eitt stærsta skrefið í sögu mannanna. Það tryggði mannkyninu stórmikla
möguleika til skáldskapariðkunar og stóraukið höfundarfrelsi. Og hvernig var
þetta skref stigið? Hvernig lærðist manninum að líta á sjálfan sig sem höfund
bókmenntaverks ?
Mjög erfitt er að leysa úr þessari spurningu, af því að þetta skref var stigið
á tímabili sem vér vitum í rauninni ekki neitt um. Þó að þjóðfræði og bók-
menntir lifi samtímis í einhverju mannfélagi og iðkendum þjóðfræða skiljist
vegna áhrifa frá bókmenntum að þeir sem einstaklingar eru höfundar, þá
gefur það jafn litla bendingu og þegar erlend menning kennir einhverri þjóð
að einstaklingurinn er höfundur. En þetta gerist til dæmis í öllum miðaldabók-
menntum Evrópu; þær koma inn á sjónarsvið vort í rituðu formi, sem er til
komið fyrir áhrif eldri og æðri menningar. Vitanlega er í hvorugu tilvikinu
um það að ræða að haldin sé sama braut og mannkynið hefur áður troðið.
heldur slær þar saman tveim neistum. Þegar gamaldags mannfélag lendir und-
ir áhrif forystumenningar, þá endurtekur það ekki alla áfanga þróunarinnar.
1 því samfélagi einu sem kynni ekki að skrifa og hefði engum ytri áhrifum
63