Tímarit Máls og menningar - 01.06.1960, Blaðsíða 13

OPIN LEIÐ?
ofmælt að segja að leið þess hafi lok-
ast, því hæfileikamönnum, og þeir
eru ekki fáir í þessum hópi, tekst
ávallt að brjóta sér veg þó þeir miðli
öðrum litlu. Leikni margra þessara
höfunda í samningu dreg ég ekki í
efa. íslenzkir hagyrðingar kunna líka
að setja saman löng vel rímuð kvæði,
gallalítil frá yfirborðslegu sjónarmiði
formhefðarinnar, án þess að segja í
raun og veru nokkurn hlut. Stundum
eru þessi leikrit glæsilegur rammi um
enga mynd.
Nýlega sá ég til dæmis í Þjóðleik-
húsinu Hjónaspil Thorntons Wilders.
Viðamikil skrauttjöld útlenda manns-
ins komu heim við þá stefnu Þjóðleik-
hússins að leggja áherslu á það sem
er talið fagurt, þeas. hið yfirborðs-
kennda. Leikritið fjallar um efni sem
hefur verið lengi vinsælt í stofum
góðborgaranna, peninga og hjóna-
band. í sumum húsum, og ekki þeim
slorlegri, eru þetta áreiðanlega hinstu
rökin. Einhverjir hafa því getað
speglað sig þarna í lágkúru sjálfs sín.
En lágkúran er með skrauthatt og
slifsi, svo mönnum hefur tæplega
hnykkt.
Það er furðulegt að heyra Moliére
nefndan í sambandi við brellur þessa
leiks. Moliére notaði brellurnar yfir-
leitt til að koma öðru á framfæri,
einsog Chaplin, einsog allir góðir
gamanleikahöfundar, einsog Ionesco
(leikrit hans mundu þarfnast annars
nafns). Brellurnar í gamansömum
milliköflum Shakespeares lýsa upp
kjör persónanna. Herra Puntila í sam-
nefndu leikriti Brechts hneppir frakk-
anum skakkt að sér, þannig að efsti
hnappurinn gengur af, þá slítur hann
hnappinn af í bræði sínu: þessi brella
segir ekki lítið í einfaldleik sínum um
Puntilu og hans nóta! Ég fékk ekki
betur séð en brellurnar í leikriti Wild-
ers væru tómar einsog blásin egg. Ég
skil ekki að þessi alburðarás (og hér
er atburðarásin mikið atriði) geti
snert nokkurn mann ... Stoltur nag-
andi sviði ástarinnar er hnoðaður
upp, úr ofni herra Wilders kemur
froða með glassúr. Og enginn vandi
að kyngja. Og enginn vandi að melta.
Gagnrýnendurnir munu segja að
leikritið sé prýðis vel byggt.
Mér flaug í hug það sem Artaud
segir í áður nefndri bók: „Sögur um
peninga, áhyggjur um peninga, menn
sem koma sér áfram, ástarkvalir sem
ósérplægnin hefur ekki spillt, kyn-
ferðismál sykruð ástleitni sem hefur
misst leyndardóminn eru óskyld leik-
húsi, enda þó þau heyri til sálar-
fræði.“ (Bls. 77).
Á tímum hagsældar er án efa auð-
veldara að segja já en nei. Á tímum
sérhæfingar er án efa auðveldara að
sérhæfa sig en leggja stund á mann-
leg fræði. Á tímum lýðskrums er án
efa auðveldara að eignast bíl en að
hafa sannfæringu. Fólkið sækir þang-
155