Tímarit Máls og menningar - 01.12.1969, Síða 3

TÍMARIT MÁLS OG MENNINGAR . 30. ÁRG. 1969
HEFTI . DES.
Sófókles
Antígóna
Helgi Hálfdanarson þýddi
[Svo er talið, að hin blómlega skáldmennt Fom-Grikkja hafi vaxið til þroska á ströndum
Litlu-Asíu og eyjum Jónahafs á 7. og 6. öld f. Kr. Hetjukviður Hómers em að sjálfsögðu
ávöxtur langraT en ókunnrar þróunor, og með Lespeyjar-skáldunum Alkajosi og Saffó
irís ljóðræn skáldlist svo hátt, að fáu verður til jafnað fyitr eða síðar. Þegar Aþena verð'ur
forustuhorg hellenskrar memningar, tekur þar að dafnla ný grein skáldskapar, leikritunin,
sem í upphafi var sprottin af fomum helgisiðum, einkum Bakkosar-blóti. Með furðulega
skjótum hætti skapar sú þróun stórvirki, sem talin eru meðal hátindanna í bókmenntum
lallra tíma. Leikskáldin Æskilos, Sófókles og Evrípídes hafa löngum verið nefnd í sömu
andránni og Shakespeare. Þessi þrjú skáld voru öll uppi um og eftir 500 f. Kr. Efnið í
leikritum þeirra var sótt í hinm mikla auð grískra goðsagna og fornra fræða, og var
jafnan svo á haldið, að verða mætti áheyrendum til lærdóms og þroska. Eitt hið frægasta
af verkum þessara höfunda er harmleikurinn Antígóna eftir Sófókles, þar sem fjallað er
um siðgæðisvitund þá, sem hverjum manni er af guðunum í brjóst lagin, andspænis lög-
um liins veraldlega valds. Efni leiksins er þáttur úr hinni alkunnu Odípúsar-sögn.
Svo hermdu fornar sögur, að Kaðmos konungssonur í Fönikíu hefði stofnað borgina
Þebu að ráði guðanna. Þar gætti vatnsbóls illur dreki, sem drap menn fyrir Kaðmosi. Fór
hann þá sjálfur til og gramdaðd drekanum. Tönnum drekans sáði hann í jörð, og spruttu
óðar uppaf þeim kappar hertygjaðir, sem geystust saman og vógust á. Fimm þeirra héldu
velli, og nefndust þeir Spartar (þ. e. þeir sem- til var sáð). Töldust frá þeim komnar
höfðingjaættir Þébuborgair. Kaðmos gekk að eiga dóttur Aresar h-erguðs og Afródítu
ástagyðju. En meðal bama þeinra Kaðmosar var Semelo, sú er þunguð varð af völdum
Seifs himnaguðs og ól hinn íríða son Bakkos (Díónísos), vínguð og verndara Þebu.
Einn af niðjum Kaðmosar var Lajos konungur Laftakosson í Þebu. Véfréttin í Delfum
hafði varað hann við að geta böm, því að sonur hans myndi verða honum að bana og
ganga að eiga móður sína. Þó fór svo, að drottning hans, Jókasta, ól honum son, og lét
Lajos bera sveininn- út. Þebuborg átti lengi við að búa plágu tnikla, þar sem var Svinx,
hin versta óvættur. Gerði hún borgarbúum þá kosti að leysa gátu, sem mönnum- reyndist
óræð, en deyja ella. Þar kom, að Lajos konungur gerði ferð sína til Delfa að leita ráða
véfréttarinnar í þessum vanda. En í þeirri för týndist Lajos konungur.
I þennan tíma bar svo til, að Odípús konungssonur í Korintu heldur til Delfa nð leita
15 tmm 225