Tímarit Máls og menningar - 01.12.1969, Page 165

ast við eða hefur rennt huga að eða átt inni
á sviðum áhugaefna sinna, — en eitur
meira eitur, fínheit sem yfirganga allt það,
sem þekkzt hefur hér á landi, fyllerí og
slagsmál út af skækjum, fullkomið inni-
haldsleysi sálar og skapgerðar.
En svona kvað eiga að skrifa, og sá, sem
ekld þóknast að sjá heilagan anda í þess-
um heimi nýira bókmennta, hann skal fá
nýja kaffæringu. En sannlega sannlega
segi ég yður: Sá sem þannig skrifar og
þeir sem klappa þvílíkum bókmenntum lof
í lófa, þeir bera ekki fyrst og fremst and-
legaT' þajrfir íslenzks almennings fyrir
brjósti, en hafa tekið sjónarmið af öðrum
hlutum fjarskyldum.
III.
Það er áberandi einkenni þeiira, sem
aflað hafa sér viðurkenningar sem gagn-
rýnendur, að byggja gagnrýni sína á sér-
hæfðum lærdómi og vísindalegum tilburð-
um. Ritum er skipað í flokka af sömu ná-
kvæmni og verið væri að flokka fisk til
útflutnings eða ull í klæðaverksmiðju.
Hverju verki er skipað í ákveðna skúffu.
Komi nýtt verk, sem ekki fellur í norm
neins þess, sem fyrir er, er komið með
nýja skúffu, og höfundurinn er orðinn
brautryðjandi nýs tíma og afbragð annarra
manna. Minnisverðasta dæmi þess er títt-
nefndur Guðbergur Bergsson. í sömu
skúffu er kominn Thór Vilhjálmsson, og
gengur hann meistara sínum feti framar,
svo sem vera ber í heimi sívirkrar þióunar.
Þar sem Guðbergur vinnur sér það fremst
til frama að þrælpurpa öll rökfræðileg
tengsl tilverunnar, þá gerir Thór sér lítið
fyrir og upphefur tímann, sagði fræðimað-
urinn, og mætti kannski alveg eins segja,
að hann afnemur tímann og hann þurrkar
í burt allar persónur nema í svipmyndum
sem skugga á tjaldi og lætur sér nægja
samhengislaus og óstaðsett atburðaslitur.
Þegar blindur leiSir ...
Gerðar hafa verið tilraunix með að troða
Svövu Jakobsdóttur í skúffuna tdl þeiira,
en með hálfum huga þó. Hins vegar hefur
Nóbelskáld okkar hiklaust verið staðsett
þar með sitt nýjasta skáldrit, með þeirri
athugasemd þó, að enn hafi hann ekki
náð sömu fullkomnun og fyrinrennaramir,
sem sitja á fleti fyrir. Fyndni þessarar
kenningar náði hámarki sínu í ritdómi um
nýútkomið skáldverk eftir Jóhannes Helga,
og var sá dómur ritaður af einum okkar
frægasta menningarvita. Ilann púttar höf-
undinum viðstöðulaust í Guðbergsskúff-
una, en lætur þó í það skína, að þar sé
honum ekki mikillar virðingar von, svo
langt standi hann þar að baki fyrirrenn-
urum sínum, þar er hann svona helzt á
borð við Halidór Laxness.
Fátt sýnir betur, með hve lítilli alvöru
listagagnrýnendur okkar taka hlutverk sitt
en framkoma þeirra í leiklistanmálum, og
höfum við þess nýlegt dæmi. Þjóðleikhús-
ið sýnir leik eftir íslenzkan höfund. Flestir
dómarar létu heldur lítið af ritinu, einn
bjartasti vitinn sagði hreint og beint, að
það væri ekki sýningarhæft. Þá tók annar
sig til og jós yfir það svo taumlausu lofi,
að lífsreyndur maður gat varla efast um,
að ritið væri fádæma ómerkilegt. Undir-
ritaður efast alls ekki um, að þetta leik-
verk, sem honum auðnaðist ekki að sjá á
sviði, vanti ærið til að standast saman-
burð við stórbrotin leikvenk heimsmenn-
ingarinnar og á því munu einhverjir aug-
Ijósir gallar frá leikrænu sjónarmiði. Ég sá
nokkur sýnishorn í sjónvarpi, og mér
fannst satt að segja að vel mættu menn-
ingarvitarnir skilgreina það sem forvitni-
legt. Viðfangsefnið er tekið af sviði vanda-
mála nútímans, og einstök atriði benda tdl
þess, að höfundi er hreint ekki alls vamað
með að ná dramatískum áhrifum og sýna
nöturleika lífsins á áhrifamikinn og sann-
færandi hátt. Eins og nú er komið hér á
387