Tímarit Máls og menningar - 01.07.1977, Síða 109

þjóðir leggja ofurkapp á að rækta sem
eina af forsendum þeirrar samkeppni og
þess velmegunarkapphlaups sem tröllrið-
ið hefur andlegu lífi um mikinn hluta
heims um alllangt skeið. Að þessu leyt-
inu eru rannsóknarmenn þeir, sem frá
er greint í bókinni, börn síns tíma. Það
er ekki eingöngu af því að það sé svo
ákaflega erfitt að meta listræna sköpun-
argáfu, sem hún hefur verið undan-
felld í rannsóknum, heldur líka (og
kannski fremur) af því að hún ber
miklu minni arðsemi, í efnislegum fram-
förum mælda.
En þó að fyrirbæri kunni að vera
erfitt viðureignar í rannsóknarlegu til-
liti og lítið áhugavert að ýmsra dómi,
kemur það ekki í veg fyrir að það sé til
(„ca n’empeche pas d’exister," er haft
eftir kunnum fræðimanni endur fyrir
löngu). Frumleg sköpunargáfa er vissu-
lega til á sviði orðlistar, myndlistar og
tónlistar. Um það efast enginn. Og það
er margt sem bendir til þess að tengsl
hennar við almenna greind, eins og hún
er mæld með greindarprófum, séu ekki
ávallt ýkja mikil. Hafa menn t.a.m.
aldrei skoðað sýningar á verkum van-
gefinna og undrazt, hve þar er oft að
sjá mikil listræn tilþrif? Eða hvað eig-
um við að segja um „list“ svokallaðra
frumstæðra þjóða, sem þó teljast standa
lágt, hvað viðvíkur formlegri, vísinda-
legri vitsmunagerð núlifandi „menning-
arþjóða"? En hér er um að ræða svið
sem sáralítið hefur verið rannsakað af
sálfræðingum.
Eg hefði gjarnan kosið að höfundur
hefði lagt á þetta áherzlu og þá í
framhaldi af því fjallað um eflingu list-
rænnar sköpunargáfu í skólastarfi. En
sá þáttur mannlegs vitundarlífs hefur
vissulega verið vanræktur.
Þetta er þá það, sem mér finnst helzt
Umsagnir um bcekur
athugavert við þessa bók. Eins og sjá
má, er ég að óska þess, að fjallað hefði
verið um efni, sem ekki er að finna
innan spjalda hennar. Og má það
kannski kallast ósanngjarnt. Að flestu
leyti líkar mér ritið stórvel. Það er gríð-
arlega efnismikið og samið af skýrleik
og skerpu. Það er að vísu seinlesið, en
þó ekki sökum þess að stíll sé tyrfinn
eða strembinn. Bókin er ljómandi vel
samin og málfar yfirleitt lipurt. Mér
virðist þessi bók vera ein bezt samda
bók höfundar og þeirra þægilegust af-
lestrar.
Þá er það og til fyrirmyndar, hvernig
frá henni er gengið á alla lund. Próf-
arkir eru svo vel lesnar, að ég rakst ekki
á nema eina smávægilega prentvillu.
Heimildaskrá er rækileg og atriðisorða-
skrá fylgir í bókarlok.
Sigurjón Björnsson.
BORGARALEGUR MARXISMI OG
ÍSLENSK VERKALÝÐSHREYFING
Islenskir sagnfræðingar hafa lengi auð-
sýnt skiljanlega, en lítt hetjulega tregðu
við að gera tuttugustu öldina að við-
fangsefni sínu. Hvað sem öllum hetju-
skap líður þá virðist sem félags- og
stjórnmálafræðingum sé eftirlátið það
viðkvæma verkefni að rannsaka þjóð-
félagsþróun síðustu áratuga.
Ungur kennari við Félagsvísindadeild
H.í. hefur tekið til við rannsókn ís-
lenskrar verkalýðsbaráttu á þessari öld
1 Svanur Kristjánsson: íslensk verkalýðs-
hreyfing 1920—1930. Félagsvísinda-
deild Háskóla Íslands/Örn & Örlygur.
Reykjavík, 1976.
219