Tímarit Máls og menningar - 01.07.1977, Síða 113

Til félagsmanna
Á fertugsafmæli Máls og menningar þykir hæfa að líta um öxl, horfa yfir far-
inn veg og spá í framtíðina.
Sú spurning hlýtur að leita á forsvarsmenn félagsins hvort það skipulag, sem
verið hefur á Máli og menningu allt frá upphafi, sé enn hagkvæmt. Með hag-
kvæmni á ég við hvort þetta skipulag hæfi til að ná þeim markmiðum sem
félagið setti sér í upphafi og enn eru í fullu gildi.
Annars vegar höfum við félagsráðið sem í eru að jafnaði 36 manns og hefur
æðsta vald í málefnum félagsins. Það setur félaginu samþykktir, kýs stjórn þess
og mótar stefnuna. Endurnýjun félagsráðs fer fram með þeim hætti að það
kýs sig sjálft. Á hverju ári skulu víkja úr ráðinu 7—8 manns, en þá má að
sjálfsögðu endurkjósa. Endurnýjun verður því óneitanlega harla seinvirk. Vissu-
lega getur það haft í för með sér bæði kosti og ókosti. Kosturinn er tvímælalaust
sá að meiri festa verður í skipan félagsráðs og reynsla félagsins sjálfs varðveitist
margefld innan ráðsins. Það er félagsskap eins og okkar mikils virði að geta
leitað ráða hjá eidri félögum sem fyrr hafa tekið þátt í að leysa strembin við-
fangsefni fyrir félagið. Hitt er tvímælalaust löstur, að hætt er við stöðnun ef
félagsráðið er ekki endurnýjað allhratt. Sjálfskipað félagsráð, sem hefur ekki inn-
byggða hvatningu til endurnýjunar, vill einangrast frá straumum samfélagsins,
verða innhverft og sjálfbirgið. Þá er hætta á ferðum.
Segja má að æskilegra sé að leitast eftir meiri þátttöku hins almenna félaga
og gera uppbyggingu félagsins lýðræðislegri. Undir öllum venjulegum kringum-
stæðum hlyti það að styrkja félagið. Hitt er svo annað mál að bókmenntafélag
hlýtur að hafa annan félagslegan bakgrunn og breiðari grundvöll en ýms önnur
félög s.s. stjórnmálafélög, og þar af leiðir að þar hljóta önnur viðhorf að ríkja.
Þótt jafnaðarhugtakið sé þjóðfélagslegt grundvallaratriði þá getur reynst tor-
velt að beita því við ákvarðanatöku þegar gera á upp á milli „andlegra afurða.“
Lýðræðisleg stjórnun félags þarf að sjálfsögðu ekki að leiða af sér menningar-
lega meðalmennsku — heldur fremur vera ein öruggasta tryggingin gegn
menningarlegri einokun.
Hitt atriðið í skipulagsmálum félagsins, sem skiptir meira máli, er uppbygg-
ing félagsmannakerfisins. Þetta kerfi okkar er nú orðið fjörutíu ára gamalt og
þarfnast nauðsynlega endurskoðunar — og þessi endurskoðun má ekki dragast
úr hömlu. Félagsmannakerfi okkar hefur verið fyrirmynd bæði Almenna bóka-
félaginu á sínum tíma og síðan á vissan hátt Gagni og gamni nýverið. Almenna
bókafélagið aflagði þetta kerfi fyrir þremur árum en Gagn og gaman yfirtók
aðeins lágmarksgjaldið án þess að félaginn fengi nokkuð í staðinn annað en
rétt til afsláttar.
223