Tímarit Máls og menningar - 01.04.1984, Qupperneq 22

Tímarit Máls og menningar
Það hefur lengst af verið hlutskipti færeysks æskufólks sem vildi afla sér
menntunar að fara utan, og leið flestra hefur legið til Kaupmannahafnar.
Enn þann dag í dag dvelst álitlegur hluti færeyskrar æsku í Kaupmannahöfn
í lengri eða skemmri tíma, flestir við nám en sumir í vinnu, og oft hefur
menningarlíf verið með miklum blóma meðal þeirra. Þó hefur tilveran í
stórborginni sjaldan orðið bein kveikja eða efniviður í skáldskap þessara
Færeyinga, skáldskapur þeirra hefur svo til eingöngu sótt efni sitt til
heimalandsins. Ef til vill var andlegt veganesti þeirra of ósamrýmanlegt
stórborgarlífinu og -menningunni til að hin nýja reynsla kæmi að beinum
notum í skáldskap. Þetta virðist þó vera að breytast og nú geta færeyskar
sögur gerst annars staðar en í Færeyjum. Arið 1977 kom út bókin Skitsur —
býurin og stórbýurin eftir Magnus Dam Jacobsen (1935 — 1978) og fjallar
hún um þá baráttu sem einstaklingurinn í stórborginni heyr til að lifa af —
og lifa. Og í umræddri bók Hanusar Andreassen er sögusviðið í sögunni
„Tann bláa kannan“ sömuleiðis Kaupmannahöfn. Sögumaður er ungur
maður, upphaflega kominn til borgarinnar til að stunda nám en vinnur sem
blaðamaður þegar sagan gerist. Frásagan er í formi endurminningar og í
vangaveltum sögumanns um líf sitt birtist sú togstreita sem hann finnur í sér
milli kröfu foreldranna um að hann ljúki námi og komi sér áfram í borgara-
legu þjóðfélagi og eigin innri þarfar til að finna sjálfan sig og lifa lífinu
samkvæmt því.
Að vísu minnist sögumaður hinna svokölluðu glaðværu námsára sem
tíma gleði og spennandi atburða en meira ber á tómleika, skorti á einlægni í
samskiptum og tilfinningu þess að standa utan við lífið. Hann er þaullesinn í
heimsbókmenntunum en hefur litla þekkingu á sjálfum sér og reynslu af
samskiptum við aðra. Þekkingarleysi hans verður afdrifaríkt í sambandi
hans við Rúnu sem verður vinur hans og er einlægari og þróttmeiri persóna
en nokkur sem hann hefur áður kynnst. Það er Ijóst að hann verður ástfang-
inn af Rúnu en hann skilur ekki tilfinningar sínar fyrr en um seinan. En það
er gefið í skyn að þessi reynsla hafi orðið áfangi á þroskabraut sögumanns
og leyst hann úr hlutverkinu sem áhorfandi að lífinu.
Sama tilfinning, að lífið sé að ganga manni úr greipum, er ráðandi í sög-
unni „Dóttir af Proteus" sem gerist í Þórshöfn. Einnig þar er konan gerandi
og jafnframt varðveitir hún verðmæti lífsins.
I síðari bók Hanusar Andreassen, Við tendraðum lyktum, hittum við enn
fyrir óöruggar og aðgerðalausar persónur, óvissar um stöðu sína og tilgang í
lífinu. Þessi einkenni eru oft tengd við uppruna í umhverfi líkt því sem lýst
er í „Undir tínum veingjabreiði". Þó er öryggisleysið ekki eins allsráðandi í
seinni sögunum, persónurnar hafa fundið betri fótfestu og örvænta ekki þó
að hamingjan og fegurðin birtist þeim í brotum. Hér er líka að finna
140