Tímarit Máls og menningar - 01.11.1986, Qupperneq 73

Draumar í Islendingasögum
Síðan segir frá komu arnarins, sem „settist hjá álftinni og klakaði við hana
blíðlega og þótti mér hún það vel þekkjast“. Þá flýgur til þeirra annar örn og
vill einnig nálgast álftina. Ernirnir berjast nú um hana og velta að lokum
dauðir ofan af þekjunni, en álftin situr eftir hnípin mjög og dapurleg. Þá
flýgur enn valur til álftarinnar „og lét blítt við hana“ og þau fljúga burt bæði
saman.1)
Hér eru sett fram í hnotskurn þau örlög, sem höfundur ætlar sér að rekja í
sögunni. Draumurinn veitir þeim aukinn þunga. Sýnilega væntir höfundur
þess að undir áhrifum forlagatrúarinnar taki lesendur það gott og gilt, að
auðugur og ættstór héraðshöfðingi láti bera út barn sitt. Slíkt atferli hæfir þó
annars svíðingum einum og örsnauðum kotungum. Hin harmljúfa saga
hefst á arnadraumnum og henni lýkur með andláti Helgu í faðmi hauksins
góða, Þorkels bónda hennar.
Af frábæru listfengi beitir höfundur Laxdælu draumnum, er hann lætur
Gest ráða fjóra kunna drauma Guðrúnar Osvífursdóttur. I ráðningunni
felst ekki örlagaspáin ein; hún er jafnframt skapgerðargreining söguhetjunn-
ar. I hverjum draumi þykir þessari unglingsstelpu sem hún eignist nýjan
skartgrip, í hvert sinn er sá er hún eignast síðar dýrmætari en hinn sem hún
átti áður, en missir hann svo eftir skamma hríð. Hver er þessi stúlka, sem
fimmtán vetra gömul er gefin manni, sem hún þekkir ekki einu sinni af sjón?
Ósvífur faðir hennar segir henni frá gjaforðinu meðal annarra þingfrétta. En
í kaupmála sínum við biðilinn,hefir hann áskilið, að eftir brúðkaupsnóttina
skuli bóndi hennar vera skyldur til „að kaupa gripi til handa henni svo að
engi jafnfjáð kona ætti betri gripi, en þó mætti hann halda búi sínu fyrir þær
sakir". Hér er hóflausri glysgirni stúlkunnar lýst opinskátt og mun slíkt
skilorð vera sjaldgæft ef ekki einstætt í hjúskaparsamningi, en raunar er það
ályktun sem Ósvífur dregur af eigin reynslu um það, hvers eiginmaðurinn
megi vænta í þessu efni, enda kom brátt á daginn að Guðrún var „erfið í
gripakaupum". Af þeim sökum m. a. varð sambúðin skammvinn, seytján
vetra gömul sleit Guðrún henni, enda hafði hún þá þegar náið samband við
Þórð, sem hún giftist brátt. Ráðning Gests á tveimur fyrstu draumunum
hafði þegar rætzt.
Glysgirni unglingsstelpunnar sem sagði Gesti drauma sína hefir verið
honum jafn ljós og föður hennar, enda voru þeir trúnaðarvinir, og
draumarnir snúast allir um skartgripi. Engan speking þurfti til að sjá að
þessi skapgerðarþáttur yrði henni örlagaríkur. Og með draumaráðningu
1) Ekki þykir mér ástæða til að vitna i blaðsíðutal í heimildum mínum. Ritsins er ávallt getið
og hinn tilvitnaði texti er auðfundinn.
471