Tímarit Máls og menningar - 01.11.1986, Blaðsíða 137

margt að segja af þess konar stórmælum
sem fornum höfundum þóttu í sögur
færandi.
Upphaf Eiríks sögu er nátengt Land-
námu og hluti þess blandast einnig sam-
an við Eyrbyggju. Lærðir menn hafa
deilt um samband þessara verka. Ólafur
Halldórsson telur að í upphafi Eiríks
sögu muni höfundur hafa stuðst við glat-
aðan Landnámutexta, eldri en þá sem
enn eru til, og að 2. kap. beri þess helst
merki að vera útdráttur úr efnismeira
riti. Þetta telur hann líklegt að hafi verið
eldri saga af Eiríki rauða, „sem hafi bor-
ið nafn með rentu,“ allt önnur saga en sú
sem varðveitt er. Slíkar getgátur er jafn-
torvelt að sanna sem afsanna og má
mönnum e. t. v. þykja sem ekki sé bæt-
andi á fjölda glataðra ritverka í upphafi
bókmenntasögu okkar. Hafi þessi Eiríks
saga einhvern tíma verið til, sjást furðu-
lítil merki eftir hana i varðveittum
ritum.
A síðustu áratugum hafa flestir fræði-
menn talið að Eiríks saga muni vera frá
síðustu áratugum 13du aldar, eða yngri
en 1264, en Ölafur álítur að hún muni
vera samin á fyrstu áratugum 13du
aldar. Kenningar um aldur Islendinga-
sagna flestallra eru oftast reistar á harla
ótraustum grunni, eins og best má sjá á
þeim ýmsum hrókeringum sem gerðar
eru á því sviði, og svo er um þessa
niðurstöðu. Verð ég þó að taka undir
það með Ólafi að röksemdir fyrir því að
sagan sé ung eru lítils virði, og almennur
svipur hennar styrkir niðurstöðu hans.
En hún er þó ótraust eins og hann
gengst við sjálfur.
Lengi vel töldu fræðimenn að Græn-
lendinga saga væri mjög ung og á allan
Umsagnir um bœkur
hátt ómerkari en Eiríks saga rauða. Þess-
um hugmyndum kollvarpaði Jón Jó-
hannesson með ritgerð um söguna, sem
birtist 1956, og taldi hann að Grænlend-
inga saga mundi vera eldri en Ólafs saga
Gunnlaugs Leifssonar, sem samin var
um 1200. Ólafur Halldórsson er raunar
ekki sannfærður um að sagan hljóti að
vera alveg svo gömul; hann telur að hún
hljóti að vera samin eftir 1200, en þó í
upphafi 13. aldar og um svipað leyti og
Eiríks saga rauða. Um heimildir þær,
sem höfundur Grænlendinga sögu
studdist við, segir í Viðauka: „Einsætt
virðist að heimildir hans hafi einvörð-
ungu verið munnlegar sagnir, og úr
þeim sögnum hefur hann búið til sögu
og gripið til þeirra meðala sem nauðsyn-
leg voru til að gera sögu læsilega og
skemmtilega.“ (377) Ymislegt efni er
sameiginlegt báðum sögunum og ber
Ólafur það saman og kemst hér að sömu
niðurstöðu og í doktorsriti sínu, „að
hvorki muni höfundur Grænlendinga
sögu hafa sótt efni í Eiríks sögu rauða né
höfundur Eiríks sögu í Grænlendinga
sögu. Þar af leiðandi hljóti sameiginlegt
efni þessara sagna að vera komið úr
munnlegum frásögnum.“ (sst.) Eins og
aðrar niðurstöður Ólafs er þetta senni-
legt en þó hefur síðasta orðið tæplega
verið sagt um það. Vafalaust á einhver
eftir að reyna að sýna fram á rittengsl
þessara sagna.
Eintak mitt af þessum Viðauka er
átætlega prentað (að örfáum smálýtum
undanteknum) og vekur bjartsýni um að
IF verði áfram til sóma íslenskum bóka-
gerðarmönnum.
Vésteinn Ólason.
535