Tímarit Máls og menningar - 01.05.1988, Blaðsíða 18

Tímarit Máls og menningar
I þessu sambandi er auðvitað rétt að hafa í huga aðrar staðreyndir sem
skýra bæði hvers vegna við lifum ekki endilega betra lífi eftir því sem
þjóðarframleiðslan vex - og það hve útgjöld til heilbrigðismála og annarrar
opinberrar þjónustu vaxa. Ein skýringin er sú að ótal störf, sem áður voru
unnin utan ramma hins formlega hagkerfis, hafa færst inn fyrir hann. Þar á
meðal er umönnun sjúkra, aldraðra og fatlaðra. Aður fór hún fram í heima-
húsum, nú á stofnunum. Áður utan vinnumarkaðarins, nú innan hans.
Þannig hefur farið um mörg önnur störf, s.s. barnauppeldi, bakstur, meiri
háttar matargerð, eggjaframleiðslu og skemmtanir. Barnagæslu kaupa
margir af hinu opinbera eða einkaaðilum til þess að báðir foreldrarnir geti
verið úti á vinnumarkaðnum að auka þjóðarframleiðslu og hagvöxt. Raun-
ar er það svo að það sem kallast „aukin atvinnuþátttaka kvenna“ er að
miklu leyti fólgið í því að konur vinna sömu störf í stofnun og þær unnu
áður á heimili. Það eykur þjóðarframleiðsluna og hefur eitthvert gildi fyrir
konur vegna tilbreytingar og samskiptamöguleika sem þetta skapar. I fram-
tíðinni kann ávinningurinn hins vegar að verða talinn hæpinn vegna þess að
þegar fólk fer almennt að sjá í gegnum þá blekkingu að betri lífskjör verði
að sækja í hagvöxt, aukna framleiðni, meiri framleiðslu og þenslu á svo-
kölluðum vinnumarkaði þá á áhuginn á því að vera þar vafalaust eftir að
dofna.
Umbúðaþjóðfélagið
Hér hefur nú all-ítarlega verið gerð grein fyrir því hve hæpið er að taka
mark á hinni margþvældu líkingu um þjóðarkökuna. Enda þótt við séum
alltaf að fá stærri og stærri bita erum við ekki endilega betur sett vegna þess
að við verðum að greiða sífellt hærri bökunarkostnað! En þótt líkingar geti
átt þátt í að skapa misskilning þá er líka hægt að nota þær til að efla réttan
skilning. Þess vegna langar mig að nota hér nýja líkingu til að skýra kjarna
málsins. Það er líking við umbúðir.
Kostnaðinum, sem aukning þjóðarframleiðslu hvílir á, má líkja við um-
búðir. Það er einhvers konar umbúðakostnaður sem vex. Kostnaður, sem
fylgir því að sífellt fleiri milliliðir, smeygja sér milli framleiðandans og
neytandans. Allt, sem hann kaupir, er vafið í sífellt meiri og dýrari umbúð-
ir flutnings-, verslunar-, auglýsinga-, bankaviðskipta- og krítarkortakostn-
aðar. Þessi umbúðakostnaður vex þrátt fyrir örar tækninýjungar sem tekn-
ar eru í notkun til þess að millifærslurnar gangi hraðar fyrir sig.
Þessu veldur ekki síst hin harða samkeppni sem rekur kapítalískt hag-
kerfi áfram. Urelding gengur sífellt hraðar fyrir sig. Sá sem vill standa sig í
samkeppninni verður jafnan að eiga fullkomnustu og nýjustu framleiðslu-
tækin, verður sífellt að vera að endurnýja tölvubúnaðinn og auka sjálf-
152