Tímarit Máls og menningar - 01.05.1988, Page 27

Öldubrjóturinn kargi
og Heljarvík“ sem seiða hug skáldsins, og lýsing þeirra verður í Aföngum
allmiklu drungalegri öll en í sambærilegu kvæði Jónasar Hallgrímssonar,
Annesjum og Eyjum. Og það er engan veginn fráleitt að sjá einskonar
sjálfsmynd skáldsins sem á öðrum stað hefur líkt sér við krækilyng við
klett, í melgrasskúfinum harða við Köldukvísl eða þá öldubrjótinum karga
við Látrabjarg þar sem hann stendur einn sér og storkar öllum veðrum,
alvotur upp að knjám.
En líkt og náttúran getur þannig orðið mennskum mönnum sem spegill
er þeir geta séð mynd sína í, þannig er það og hún sem setur kennimark sitt
á þá sjálfa og verk þeirra, og því má finna í kynngimögnuðu og meitluðu
tungutaki Áfanga vissa samsvörun við tignarlegar og veðraðar útlínur þess
lands sem þar er lýst, og á sama hátt geta menn þótst heyra í sterkri hrynj-
andinni sjálfan niðinn frá fallvötnum landsins, blandaðan þungum brim-
gný. Náttúrukvæði af þessu tagi eru einskonar ástarfundur manns og nátt-
úru og að baki þeirra má eygja ákveðna þrá eftir sameiningu og samruna
sem er angi af þrá hins afmarkaða og einstaka eftir hinu stóra og víðfeðma,
þrá hins fallvalta og hverfula eftir því sem er fast og eilíft. Þetta kemur
einkar vel fram í kvæði Jóns Við Tungná sem lýkur með þessum orðum:
Og andvaka fann ég með ógn og dýrð
um öræfanóttina bjarta,
að loksins ég átti mér legurúm
við lands míns titrandi hjarta.
Eins og orðið „loksins“ gefur til kynna verður slíkur samruni á ákveðnum
sælustundum af því tagi sem franskt skáld nefndi „l’heure exquise" og
endist einatt skammt, því áður en varir skýtur upp kollinum sú tilfinning
sem Jón lýsir í kvæðinu Til lækjarins og minnir menn óþyrmilega á það gap
sem gín milli tilveru mannsins annars vegar, sem er einstök og endanleg, og
hinnar blindu hringrásar náttúrunnar hins vegar, sem virðist hvíla í sjálfri
sér og vera manninum framandi og fjarlæg, þegar betur er að gáð: Jón getur
því ávarpað lækinn með eftirfarandi orðum:
Þitt spor mun eigi að sumri síður létt,
þitt sönglag eigi að vori miður kátt,
en ævi manns var eigi fyrirsett
að öðlast nýjan styrk á slíkan hátt.
Því hrukkan verður aldrei aftur slétt,
og aldrei dökknar framar hárið grátt.
Og hér erum við komin að því sem kallast má meginstefið í öllum kveð-
161