Tímarit Máls og menningar - 01.05.1988, Page 58

Tímarit Máls og menningar
bands. „Þú veist hvað ég meina“ segir skáld-Rósa, og gerir okkur öll hin
sem liggjum á skráargatinu hvumsa, læsir vísuna í dulmál sitt og elskhuga
síns og enginn táknfræðingur gæti nokkurn tímann fundið lykilinn. „I
dansinum dansar hann ekki við sig og ég við mig, heldur ég við hann og
hann við rnig“, eins og segir í Tímaþjófinum (bls. 38) um fyrsta dans þeirra
Antons og Oldu. Samband. Þegar fólk elskar í meinum er það annað hvort
vegna þess að það hefur á einhverri stundu náð þessu sambandi við þann
sem ástin beinist að, og finnst óþolandi og óskiljanlegt að hinn vilji ekki
mynda það aftur, ellegar þá þykist sjá í hinum eitthvað sem gefur mögu-
leika á þessu einstæða sambandi. Hvað sem því líður eru einu átorítetin
sem til eru um ástina ástfangið fólk, vegna þess að hún er ný í hvert sinn
sem hún kviknar.
Það eru einkum hugmyndir Juliu Kristevu um lífið og tilveruna sem
Helga Kress byggir á í grein sinni. Þetta er metafýsík og bíólógísk mengja-
fræði, eins og Helga túlkar þær. Metafýsík að því leyti til að öll tilveran er
skýrð út frá einni meginhugmynd, sem fremur er frjór heilaspuni en niður-
staða athugana og maður annað hvort fellst á eður ei, líkt og stjörnuspeki.
Bíólógísk mengjafræði að því leyti að gert er ráð fyrir tveimur mengjum
tilverunnar: karlegu og kvenlegu. I því kvenlega er allt það sem jákvætt
getur talist í mannlífinu, fallegt og gott, en í því karllega er allt sem er ljótt
og leiðinlegt. Sniðmengið er alltaf að minnka, femínísk umræða undan-
farinna ára hefur í raun verið stöðug tilfærsla úr því. Og í grein Helgu má
enn sjá flutning þaðan yfir í hið kvenlega. Hún virðist telja það sérkvenlega
reynslu að vera svikin í ástum, elska í meinum - raunar yfirleitt að elska.
Og nauðhyggjan í greininni er sú að ást kvenna á körlum hljóti alltaf að
vera kastað á glæ, þar sem karlar séu ekki gæddir þessum hæfileika, nema
þeir séu kvenlegir, og er Roland Barthes kallaður þar til vitnis, en látið hjá
líða að taka fram að í tilvitnuðum orðum er hommi að tala um sjálfan sig.
Karlleg ást er óhugsandi, þeir elska ekki, heldur girnast, glápa og káfa.
Konur þurfa að gangast inn á þessar forsendur vilji þær ekki farast - hvergi
er gert ráð fyrir að ástin sé samspil.
Julia hafnar að sögn Helgu „hugtakinu kona“ en vill þess í stað tala um
hið kvenlega, sem vitaskuld sé meira af í konum en körlum, og er þetta
nokkurn veginn alveg sama hugmyndin og kvenhatarinn Otto Weininger
viðraði í byrjun aldarinnar, þótt með öfugum formerkjum sé reyndar. En
undanskildir eru þeir karlar sem eru svo lánsamir að tilheyra „þjóðfélags-
legum útlagahópum“ svo sem skáldum og menntamönnum og - af ein-
hverjum ástæðum - sálgreinendum, kannski vegna þess að ekki er litið á
sálgreininguna sem vísindalega aðferð í vestrænum karlaskilningi, heldur
192