Tímarit Máls og menningar - 01.05.1988, Qupperneq 81

Af þremur sagnamönnum
andstæðu raunsæis (eða hefðbundins frásöguforms) þegar vankantar hins
síðarnefnda eru taldir vera skortur á raunsæi.
Það má minna á sláandi röksemd þeirra sem aðhyllst hafa nýstefnu í
skáldsagnagerð einsog einhver trúarbrögð, að okkar samtími tækni og firr-
ingar sé svo flókinn að sögur í hefðbundnu formi geti aldrei orðið annað en
fölsun á veruleikanum. Sem vekur óhjákvæmilega aðra spurningu: Hver í
veröldinni upphófst eiginlega með þá firru að falsanir væru skáldskap eitt-
hvað óhollar? It’s just the name of the game, segja þeir í Dallas.
Eg hef haldið mig við spurninguna um raunsæið í Tangasögunum til að
hengja mig á einhvern snaga í öllu þessu höfundarverki. I hugmyndunum
sem ég hef sett fram felst ekkert mat og enginn dómur. Það er svo auðvitað
margt annað sem skiftir máli í sambandi við módernisma Guðbergs, t.d.
hversu frelsið sem lá í loftinu á þessum tíma, krafan um að víkja sem víðast
frá vanabundinni hugsun og tjáningu, hlýtur að hafa verið inspírerandi
fyrir mann með hugmyndaflug á borð við hans. En að lokum eitt atriði
varðandi það hvað hann hefur lært af stórum útlendum lærimeisturum
sínum:
Tómas Jónsson metsölubók hlýtur að skoðast í ljósi frá Trílógíu
Becketts, Molloy o.s.frv., en bók Guðbergs þolir það einmitt þarsem hún
stendur fullkomlega fyrir sínu sem sjálfstætt listaverk þráttfyrir ljómann frá
verki Becketts. Ahrif frá Borges má greinilega sjá í fyrstu sögunni í Ástum
samlyndra, Ketabon, með allri sinni vísindalegu nákvæmni og tilvitnunum
í uppdiktaðar heimildir. Ekki eins augljós í fljótu bragði eru áhrifin frá
Joyce í elleftu sögu sömu bókar, en þegar að er gáð má sjá að þar er á
ferðinni reykvískur Mini-Ulysses, sem kortleggur nákvæmlega sólarhring í
miðbænum, 27.-28. október 1965. Og lýk ég máli mínu með þeirri tillögu
að við Reykvíkingar tökum upp Diddudag, samanber Bloomsday þeirra í
Dublin, og væri upplagt að hefja þann sið formlega í október 1990, þegar
aldarfjórðungur er liðinn frá atburðum þeim er þessi magnaða saga greinir
frá.
Steinar Sigurjónsson
Hvað var það sem réð bilun minni og endanlegu falli fyrir bókum Steinars?
Kannski að á táningsárunum þegar maður var að uppgötva dýragarð bók-
menntanna var það löngunin eftir að finna sebrahesta, tígrisdýr og kólibrí-
fugla sem lokkaði inn í myrkviðina og þá komu stundum svekkingar eftir
að plægðir höfðu verið hillumetrar frægra titla án þess að nokkuð gæfi sig
fram nema kannski hversdagslegt sauðfé og í besta falli smalahundur sem
heitið gæti snati. Svo var ég að rekja slíkar raunir fyrir manni sem svalg í
215